Brojne srednjovjekovne utvrde, manje ili više očuvane, govore o bogatoj istoriji Herceg Novog, kojem su “okvir za sliku” dali Španci, Austrougari, Turci, Mlečani… Ono što je zajedničko svim tvrđavama je nedovoljna valorizacija ili čak njen potpuni izostanak.
Ana Zambelić Pištalo, sekretar za kulturu i obrazovanje, tvrdi da lokalna uprava nastoji da kroz različite oblike promocije i projekte finansirane iz fondova Evropske unije promoviše utvrđenja kao kulturnoistorijsku ponudu grada.
– Kroz Studiju za zaštitu kulturnih dobara, pripremljenu 2018. godine za potrebe PUP-a, Opština Herceg Novi jasno je naznačila smjernice neophodne da se u konzervatorskom pogledu zaštite sva utvrđenja. U fokusu našeg interesovanja uglavnom su četiri tvrđave, Forte Mare, Kanli kula, Španjola i Mamula, na kojoj se trenutno izvode radovi. Međutim, u novskoj opštini imamo još tvrđava, manje poznatih javnosti, ali koje kroz promociju treba da postanu dostupne kako Novljanima tako i turistima, istakla je Zambelić Pištalo.
Među njima su, kako je ukazala, utvrđenja na poluostrvu Luštica, od kojih je najpoznatije Arza.
Zambelić Pištalo navodi da je Radojica Pavićević objavio knjigu “Austrougarska utvrđenja na teritoriji Boke kotorske”, koja je podržana kroz izdavačku djelatnosti Sekretarijata. Autor trenutno radi na novom izdanju, a riječ je o knjizi posvećenoj turskim tvrđavama. Zambelić Pištalo je podsjetila da je Opština učesnik međunarodnog projekta zaštite utvrđenja Fortitud (Fortitude), čiji je cilj razvijanje novih segmenata na istorijskim tvrđavama kako bi se obogatila kulturno-turistička ponuda.
Zahvaljujući Ministarstvu prosvjete, kulture, nauke i sporta i UNDP, srednjovjekovna tvđava Španjola trebalo bi da dobije inoviran izgled i sasvim novu funkciju. Cilj rekonstrukcije je uspostavljanje međunarodnog kreativnog haba.
Iz UNDP-a podsjećaju da je za izradu konzervatorskog projekta angažovana kompanija Enfroma doo iz Kotora, koja je na međunarodnom javnom konkursu za inovativno rješenje revitalizacije tvrđave Španjola u Herceg Novom dobila prvu nagradu za savremeno arhitektonsko-urbanističko rješenje za prenamjenu.
Na pitanje da li su preliminarna arheološka istraživnja uključila lokalne arheologe i ako nijesu zbog čega nijesu, pojašnjavaju da su preliminarna, odnosno sondažna arheološka istraživanja uključila ustanovu koja posjeduje neophodne istraživačke licence i licence za nadzor nad arheološkim istraživanjima, u skladu sa zakonom, s obzirom na to da istraživanja ne mogu da vrše pojedinačno fizička lica”. Ukazuju i da je proces izrade konzervatorskog projekta i izvođenja sondažnih arheoloških istraživanja pratila i Uprava za zaštitu kulturnih dobara (Područna jedinica Kotor), koja je svojim rješenjem imenovala vršioca sondažnih arheoloških istraživanja.
Izrada glavnog projekta oko 70.000 eura
– Nakon završenih istraživanja, pristupilo se finalizaciji konzervatorskog projekta za koji se, u skladu sa Zakonom o zaštiti kulturnih dobara, daje saglasnost Uprave za zaštitu kulturnih dobara na konzervatorski projekat.
U toku je finalizacija glavnog projekta rekonstrukcije tvrđave Španjole, nakon čega će uslijediti revizija. U nastavku, a prije izvođenja radova na rekonstrukciji objekta potrebno je uraditi detaljna arheološka istraživanja, a što je prezentovano resornom ministarstvu, saopštili su iz UNDP. Izrada glavnog projekta rekonstrukcije, uključujući sve faze projektovanja ali i preliminarna sondažna istraživanja, iznosi oko 70.000 eura, a novac je obezbijedio UNDP.
– Nakon završenog glavnog projekta rekonstrukcije, koji će sadržati i predmjer i predračun radova, imaćemo preciznije podatke o potrebnoj investiciji – kažu u UNDP.
/K.M./
