Tradicionalna proslava Peraške Gospe, uz čiju su se pomoć Peraštani odbranili od Turka 15. maja 1654. godine, čija je silna vojska pokušala osvojiti grad, koja je ušla u istoriju kao jedinstven slučaj u Evropi, gdje je manje od stotinu građana Perasta pobijedilo više od hiljadu dobro naoružanih vojnika i usmrtili njihovog vođu Mehmed agu Rizvanagića, proslavljena je danas nizom manifestacija.
Proslava je tradicionalno započela kolom Bokeljske mornarice na trgu ispred crkve Svetog Nikole uz pratnju kotorske Gradske muzike, nakon čega je nastupilo Kulturno umjetničko društvo “Korčula” sa Korčule koje je odigralo bojni ples Morešku.
Uprkos kiši i lošem vremenu, nekoliko stotina građana i turista prisustvovalo je izvođenju Moreške, romantičnog bojnog plesa s mačevima koji je nastao u 12-13. stoljeću na Mediteranu.
Nastup gostiju iz Korčule organizovalo je Društvo prijatelja grada Perasta.
Pretpostavlja se da je Moreška u Korčulu došla u 16. stoljeću iz Španjolske, preko Južne Italije i Dubrovnika. Kasnije, kroz stoljeća Moreška je izčezla s Mediterana pa se danas samo nazire u nekim dijelovima dok se je u Korčuli duboko ukorijenila i u današnjem obliku kao atraktivni bojni ples jedinstven u svijetu.
Sam naziv Moreška nastao je po Maurima – Moriskima pa je tako u španjolskom jeziku nastao pridjev morisco a u talijanskom moresco, odnosno bojni ples u vezi s Maurima – Moriskima se talijanski zove Moresca. Pretpostavlja se da je prva moreška izvedena u Španjolskoj Leridi 1150. godine kao reminiscenca na istjerivanje Maura. Po svom sadržaju, Korčulanska Moreška je borba za djevojku pa u tom smislu vuče korijene iz tradicionalnih mediteranskih priča i legendi od kojih je možda najstarija i najpoznatija ona o Trojanskom ratu iako su u Korčulanskoj Moreški akteri drugi. Moro, sin Crnog Kralja je oteo djevojku (Bulu) Bijelom Kralju. Nakon kraće dramske radnje koja se odvija kroz dijalog između Mora i Bule, a kasnije i Bijelog Kralja, vojske obaju kraljeva se sukobljavaju…
Moreška se izvodi uz muzičku pratnju te je kroz povijest komponirano nekoliko različitih muzika za Morešku. Danas se Moreška izvodi uz muziku koju je za limenu glazbu komponirao hrvatski kompozitor Krsto Odak 1937. godine a kao pratnja Moreški se koristi stalno od 1947. godine.
Proslava Peraške Gospe nastavljena je svetom Misom u prisustvu velikog broja vjernika koju je predvodio Kotorski biskup mons. Ilija Janjić.
Nakon svete Mise i mimohoda ispod ikone Bogorodice sa Gospe od Škrpjela, vijernici, mještani i turisti okupili su se na peraškoj rivi gdje je održan drevni običaj “gađanja kokota” koji simbolizuje neprijatelja.
Kokota je pogodio Tonći Mirošević iz Kotora, član Bokeljske mornarice, koji je po tradiciji dobio šugaman – peškir, na kojemu je obilježena godina bitke i datum gađanja. Po običaju pobjednik je uz pratnju Gradske muzike prošetao kroz Perast i ima obavezu častiti bario(60 lit.) vina.
Zavjetova se bos hodočastiti Gospino svetište iznad Kotora
Zavjetna svečanost u Gospi od Zdravlja – Kotor održava se svakog 16. maja, kao uspomena na odbranu Perasta 15. maja 1654.godine od velike Turske sile.
Tada se kotorski providur Francesco Bataggia zavjetovao da će svake subote, bos hodočastiti u Gospino svetište nad Kotorom.
