U toku je obnova hercegnovske tvrđave Španjola, koja će postati međunarodni kreativni i kulturni centar.
Prepoznatljivi spomenik crnogorske kulturne baštine značajno će doprinijeti obogaćivanju turističke ponude i ekonomskom razvoju grada.
Rekonstrukcija istorijskog objekta trajaće do 2027. godine, a vrijednost radova u prvoj fazi iznosi 2,5 miliona eura, od čega je 1,6 miliona iz IPA fondova Evropske unije, dok je ostatak sredstava obezbijeđen iz budžeta države.
Vratiti ovaj dragulj u život nije mali podvig i zahtijeva stručnost, strpljenje i ogroman rad. Vjekovno izlaganje prirodnim elementima, vlazi, vjetru, kiši i promjenljivim temperaturama, uzelo je danak, erodirajući kamen i ostavljajući pukotine u zidovima utvrđenja, koje sa vrha brda Bajer stražari nad gradom još od kraja 15. vijeka. Svaka tvrđava je jedinstvena slagalica istorije, a stručne arhitekte, zanatlije i arheolozi rade na obnovi kako bi bogatu prošlost Španjole utkali u savremenost i budućnost.
U cilju zaštite i očuvanja originalnog dizajna, u rekonstrukciji krovova i zidova tvrđave koriste se savremeni materijali, poput providnog polikarbonata, dok će se tradicionalni materijali poput kamena, koristiti u restauraciji ostalih oštećenih dijelova tvrđave. U okviru prve faze projekta, do marta 2026. godine, biće sanirani bedemi, sve kule i šetnice, veliki rezidencijalni objekat i jedan pomoćni objekat na ulazu u tvrđavu, a biće i modernizovana mreža vodovodnih i električnih instalacija.
“Do sada se radilo da račišćavanju staza oko objekata, starih kanala koji su korišćeni za odvod kišnice sa krova, kao i za odvod površinske vode oko objekata. Takođe se ulazi u trag i načinu funkcionisanja čitavog ovog sistema koji ćemo nastojati revitalizovati. Istražuje se paralelno sa radovima, jer je dobar dio objekta bio pod šutom, korovom i zelenilom”, priča arhitekta Vuk Čvoro.
Kako navodi, projekat je dobro startovao i za sada sve ide prema godišnjem planu. Uz sjeverni bedem i sjeveroistočnu kulu stavljena je sa spoljašnje strane skela i očišćen je korov, a krenulo se i sa pranjem zidova pod pritiskom, uz saglasnost nadzora.
“Izbačena je ogromna količina šuta iz unutrašnjosti tvrđave, a ovih dana završava se i izbacivanje šuta iz objekta 03-Baraka, kako bi moglo pristupiti rekonstrukciji ovog objekta koja je planirana u okviru prve faze. Na objektu koji je nekada služio kao skladište hrane postavljen je privremeni krov, kako bi ovoj prostor mogao da se koristi za potrebe izvođača. Postavljene su zaštite za prolaz kolica kroz sjeveroistočni bastion, sve po standardima, kako se ne bi oštetilo autentično popločanje. Takođe, na prostoru šetnice na zidinama postavljene su zaštitne ograde na svim mjestima gdje je zid oštećen”, objašnjava Čvoro.
Kao simbol snage i naslijeđa prošlih epoha, tvrđave zauzimaju istaknuto mjesto u našoj kolektivnoj svijesti. Revitalizovana Španjola postaće kulturni svetionik za lokalnu zajednicu i turiste. Ugostiće različite događaje, konferencije, izložbe, umjetničke sajmove i kreativne ateljee, što će značajno doprinijeti obogaćivanju turističke ponude Herceg Novog i njegovom ekonomskom razvoju. Tvrđava Španjola postaće platforma za povezivanje mladih kreativnih preduzetnika i inovativnih start-up-ova, iz čitavog regiona, podstičući saradnju na području očuvanja kulturne baštine i umjetnosti.
Revitalizacija tvrđave realizuje se u okviru projekta „SA CREATIVITY“, kao dio Interreg IPA programa za Južni Jadran (2021-2027), koji ima za cilj revalorizaciju i revitalizaciju bogatog kulturnog naslijeđa regiona. Projekat realizuje Ministarstvo kulture i medija Crne Gore u saradnji sa Turističkom organizacijom Crne Gore, Ministarstvom turizma Republike Albanije i italijanskim regijama Pulja i Molize.
