Proteklih dana, Agencija za razvoj i zaštitu Orjena-upravljač Parka prirode Orjen, obilježila je, uz podršku Ministarstva kulture i medija, Evropske dane kulturne baštine kroz događaj „Orjenski katuni-graditeljska baština“, koji se sastojao od tri povezana programa: izložbe dokumentarne fotografije, panel-diskusije i edukativnog obilaska katuna Vučji do.
Izložba „Orjenski katuni“, koju je otvorio potpredsjednik opštine Herceg Novi, Ivan Otović, prikazuje nekadašnji izgled dijela orjenskih ljetnih stanova, dok su oni još bili u djelimičnoj upotrebi, sa tradicionalnim krovovima od ražene slame, kao i današnje stanje kad su ti stari i vrijedni objekti narodnog graditeljstva u ruševinama. Autor fotografija je Željko Starčević, zadužen u Agenciji za kulturnu baštinu Parka prirode Orjen. Fotofrafije su jedan od načina dokumentovanja narodne graditeljske baštine, preduslov za njenu moguću revitalizaciju.
O revitalizaciji je bilo više riječi na panel-diskusiji „Orjenski katuni-prošlost u budućnosti“, gdje su eminentni stručnjaci (arhitektica-konzervatorka Aleksandra Kapetanović, iz NVO Expeditio-Kotor,dr Veselin Luburić, iz JU Nacionalni parkovi Crne Gore, te projektni menadžer Ivan Mališić, iz Regionalne razvojne agencija za Bjelasicu, Komove i Prokletije), pred okupljenom publikom govorili o putevima i stranputicama revitalizacije katuna u Crnoj Gori i mogućnostima za taj proces na Orjenu. Pri tome je istaknuto da katuni pri revitalizaciji moraju očuvati onu primarnu svrhu-stočarstvo, dok turizam, koji je sve popularniji, je dodatni benefit, a ne glavna djelatnost. Jasno je da stočarstvo i zemljoradnja sa turistima na kućnom pragu ima mogućnosti za jednostavniji i ekonomski isplativiji plasman, tako da se ostvaruje sinergija djelatnosti koja može ponuditi kvalitetan život u planinskom kraju. Panelisti su iznosili i primjere loše prakse, gdje su domaćini težili da za turiste dovedu sve udobnosti savremene civilizacije na katune, dok turističku tražnju ustvari generiše mogućnost upoznavanja sa drevnim katunskim načinom života, sačuvanim izgledom katuna, prirodnim i kulturnim pejzažem koji ga okružuje i zaista domaćom trpezom. U tom pogledu, potrebno je dodatno usaglašavanje više ministarstava, kako bi oni dali opipljiv podsticaj ostvarivanju ovako koncipirane, eko-turističke ponude koja poštuje kulturnu baštinu i omogućava sinergijsko bavljenje tradicionalnim katunskim aktivnostima i turizmom.
Naravno, sve rečeno je interes i Upravljača Parka prirode Orjen, koji želi povratak stočarstva na njegova tradicionalna područja i obnovu katuna, jer je dobrobit lokalnog stanovništva jedan od ciljeva savremene zaštite parkova prirode širom svijeta, a na taj način se održava i bio-raznolikost, koja je veća u oblastima sadejstva čovjeka i prirode, nego li je to slučaj sa prostorima prepuštenim samo prirodi.
Terenski dio programa je izveden obilaskom prostora Vučjeg dola, tradicionalnog katuna sela Kruševice, uz upoznavanje sa skoro zaboravljenom katunskom trpezom. Posebnu vrijednost posjeti je dao nekadašnji sezonski stanovnik Vučjeg dola, prof. dr Milan Milanović, koji je opisivao stari način života na katunu, podjele poslova, funkcije objekata, način postavljanja slame na krovove, značaj oskudnih izvora vode, ali i jama-sniježnica. Kako je praksa ljetnjeg izdiga stoke prestala, okupljeni su mogli da uoče ubrzani povratak žbunaste vegetacije koja sve više pokriva nekadašnje pašnjake, ali i obradive površine, koje su sad tek u simboličnoj upotrebi. Pošto više nema ekonomskog motiva da se ljetnji stanovi održavaju, oni takođe propadaju. Sve to vodi ili padu u zaborav ili pronalasku novog ekonomskog oslonca koji bi mogao dovesti do revitalizacije ovog, ali i ostalih tradicionalnih katuna Parka prirode Orjen, za šta je potrebno zajedničko djelovanje mještana, Upravljača, opštine Herceg Novi, te stručnih osoba, odnosno NVO sektora, koji bi mogli da iznesu potencijalne EU projekte, koji nude najizglednije šanse za ostvarivanje ovog cilja.
