Društveno-političko stanje u zemlji sa kojom je Crna Gora relativno donedavno bila u državnoj zajednici- sem što je teško u ekonomskom smislu i izuzetno opterećujuće i frustrirajuće u pogledu (konačnog rješenja) statusa Kosova i Metohije- istovremeno je i veomazanimljivo ako se posmatra sa čisto fenomenološkog aspekta i sa aspekta izvjesnih socijalno-političkih procesâ. Vjerovatno bi bilo pretjerano reći da je aktuelna socijalno-politička situacija u Srbiji apsolutni unikat i specifikumkad je u pitanju ono što je iz te sfere poznato u dosadašnjem svjetskompolitičkom iskustvu. Ali da jeta situacija u velikoj mjeri atipična i neobična, to je neosporna istina. U čemu se ogledaju ta atipičnost i neobičnost?
Aktuelni režim u Srbiji prototipni je primjer jednog, najblaže rečeno, nedemokratskog režima. U pitanju je režim u kojem je sva moć koncentrisana u rukama predsjednika Srbije Aleksandra Vučića. Vučićev režim reflektuje sve karakteristike režimâ u centru kojih je moćni pojedinac, a ne vladavina institucijâ: zavisnost državnih institucijâ od političke volje Vučića i njegove partije; gomila poltronâ i aparatčikâ- a ne ličnosti i istinski slobodnih ljudi- na važnim državnim funkcijama; gašenje i gušenje medijâ koji žele kritički izvještavati o režimu na vlasti; pretvaranje gotovo svih medijâ u Srbiji u servis za veličanje politike Aleksandra Vučića i njegove partije, kao i za stvaranje kulta ličnosti aktuelnog predsjednika Srbije, pri čemu su, istovremeno, skoro svi mediji u Srbiji stavljeni u funkciju instrumenta za brutalnu diskreditaciju protivnikâ Vučićevog režima; svjesno i ciljano unižavanje (samim tim i trajna kompromitacija)- određenim političkim potezima- jedne tako bitne institucije sistema kao što je Skupština Srbije, sa ciljem da se što više otupi javna kritička oštrica usmjeena na režimSrpske narodne strankei njenih koalicionih partnerâ; konačno, pojava u javnoj sferi niza opskurnih ličnosti spremnih na svakakve medijske prljavštine usmjerene na protivnike režima SNS-a samo zbog toga da budu lični miljenici Aleksandra Vučića (najbolji primjer za to možda je vlasnik i glavni urednikInformera Dragan J. Vučićević).Sve ove pojave prati, baš kao i u Crnoj Gori, izražena partitokratija, koja se sprovodi u maksimalnoj mogućoj mjeri.
No, pored ovih prototipnih karakteristikâ- imanentnih više-manje svim autokratskim režimima- aktuelni srbijanski režim ima i jedno dodatno odbojnoobilježje koje je rezultat karaktera sâmog Aleksandra Vučića. U pitanju je nesvakidašnja teatralnost, patetičnost i glumljeno martirstvo u javnim nastupima samog Vučića; pomenute značajke gotovo svaki Vučićev javni nastup pretvaraju u groteskni igrokaz. Gledajući njegove intervjue i javne nastupe, čovjek se ne može oteti utisku da gleda i sluša jednog lošeg glumca: glumca koji igra ulogu glavnog pozitivnog muškog lika u nekoj petparačkoj latinoameričkoj i/ili turskoj seriji. A tu Vučićevu teatralnost i patetičnost u javnim nastupima preuzeli su, naravno, i mnogi od njegovih brojnih poltronâ(doduše, ni izbliza nisu u stanju da ih demonstriraju kao on). Valja, cjelovitog pristupa radi, pomenutii sljedeće: svi političari- makar ponekad i makar u nekim situacijama- ponašaju se kao glumci; Vučić po tom pitanju nije izuzetak. Konačno, poznavanje retorike kao discipline i bivanje dobrim govornikom nije uzalud u antičkom svijetu- a i kasnije, naravno- bio bitan uslov za uspješno bavljenje politikom. Ali- saAleksandrom Vučićem- u srbijanskoj politici (a možda i u svjetskoj) taj scenski nastup-kaou normalnim društvima inače nužan prateći element političke prakse- pojavljuje se u jednoj sasvim novoj formi: u formi apsolutne i totalne teatralizacije političke scene. Teatralizacija srbijanske političke scene, prije svega kroz radikalnu patetizaciju javnih nastupâ, dostigla je onu razinu kadscenski nastup izbija u prvi plani potiskuje na marginumeritum političkog djelovanja; pred nama je apsolutizacija supstitucije suštine formom. Mogli bismo, bez velikog pretjerivanja, reći da su se- u autokratiji Aleksandra Vučića- srbijanski političari, prije svega oni iz vladajuće koalicije na čelu sa sâmim Vučićem, odreda transformisali u trećerazredne glumce, što srbijansku političku scenu pozicionira i markira kao groteskni specifikum i nesvakidašnji kuriozitet u istoriji političkih sistemâ.
Sa druge strane, oni pravi glumci- ljudi kojima je gluma profesija- prihvatili su se u Srbiji politike i izašli na ulicu. Sergej Trifunović, Branislav Trifunović, Nikola Kojo, Branislav Lečić i ostali predvodnici su antivučićevskih protestâ u Srbiji. I nije da nema neke više ironije u ovoj zamjeni ulogâ, u kojoj su (mnogi)političari i državni funkcioneri u Srbiji postali loši glumci, a glumci političari (vidjećemo kakvi). Jer, protesti protiv groteskne autokratije i diktatoroidnih aspiracijâ Aleksandra Vučića i njegovog režima potpuno su očekivani i opravdani. Ali, po logici stvari, trebalo bi da ih predvode opozicioni političari, a ne profesionalni glumci. Trenutna opozicija u Srbiji, međutim, do te mjere izgubila je kredibilitet kod antivučićevski orijentisanih građanâ da se njeni lideri jednostavno ne smiju staviti na čelo građanskih protestâzato što bi ti protestiu tom slučaju momentalno propali. Srbijanska opozicija- pri čemu prvenstveno mislim na onu opoziciju koncentrisanu oko partijâ koje su činile bivšu Demokratsku opoziciju Srbije (DOS)- dok je bila na vlasti, u periodu od 2000. do 2012.- do te je mjere loše upravljala Srbijom da se trajno kompromitovala (čemu su dodatno doprinijela kasnija rastakanja u Demokratskoj stranci). Bez pretjerivanja možemo ustvrditi da je vlast okupljena oko Demokratske stranke u periodu od 2000.-2012., a pogotovo u najgoroj fazi te vlasti od 2008.-2012., suštinski i omogućila uspon Srpske napredne stranke, pobjedu Tomislava Nikolića nad Borisom Tadićem na predsjedničkim izborima u maju 2012. i sadašnji autokratski režim Aleksandra Vučića. Dakle, protesti protiv autokrate Vučića su nužnost, a istovremeno i dokaz da u srbijanskom društvu i dalje, usprkos svemu, postoji snažan zdravi impuls. Ali, sa druge strane, primjetno odsustvo opozicionih političarâ u prvim redovima tih protestâ svjedoči o tome da su i oni sami svjesni da ih ljudi koji žele smjenu Vučića i njegovog režima ne smatraju alternativom tom režimu, i da bi više naštetili masovnosti protestâ nego što bi im koristili. Činjenica da aktuelne antivučićevske proteste u Srbiji ne predvode (opozicioni) političari, nego ljudi koji su se politički aktivirali iz nužde, govori o još jednoj činjenici: o dubokoj, možda i kolektivno nesvjesnoj, potrebi i impulsu da se sve političke elite od 1990. do danas pošalju u prošlost i da na političku scenu dođu neki potpuno novi ljudi. Jedno je sigurno: povjerenje u aktuelni politički sistem i vjera da se kroz isti može ostvariti društveni prosperitet – ne samo u Srbiji nego na čitavom prostoru od granice Hrvatske sa Slovenijom do granice Sjeverne Makedonije sa Grčkom- na nultoj je tački.
Teatar apsurda, dakle, u Srbiji u ovom trenutku ja potpun. Djeluje da mrak nikad nije bio gušći. Ali ko zna. Nije bez neke i ona stara izreka da se iz haosa ponekad rađaju zvijezde. Ne samo za Srbiju nego za sve zemlje onoga što danas zovemo Zapadnim Balkanom.
/Prof.dr Miomir Abović/
