„Austrougrasko fortifikacijsko nasljeđe na Vrmcu“ naziv je predavanja koje je danas u Gornjoj Lastvi kod Tivta, održao penzinisani potpukovnik Vojske SCG Radojica Rašo Pavićević, a organizovalo ga je Kulturno zavičajno društvo „Napredak“ iz Gornje Lastve.
Preko stotinu posjetilaca iz Tivta i Boke, među kojima su bili i ambasadori Austrije Karl Muler i Hrvatske Veyselko Grubišić kao i gradonačelnik Tivta Željko Komnenović, došli su u Dom kulture “Ilija Marković“ u tom malom starom bokeljskom selu na obroncima Vrmca kod Tivta, da čuju izlaganje Pavićevića- inače, autora reprezentatovne monografije „Werk – austrougarske tvrđave u Crnoj Gori“.
Uz obilje video materijala, starih fotografija, karata i bacrta, Pavićević je u zanimljivom izlaganju predstavio austrougarsku Primorksu tvrđavu Boka – jednu od samo tri kompleksne, tzv. pojasne tvrđave koje su u drugoj polov ni 19. i početkom 20.vijeka izgrađene u moćnoj bečkoj carevini, a čiji je Boka bila sastavni dio duže od jednog vijeka.
Dio te pojasne tvrđave bilo je i poluostrvo i brdo Vrmac koje dijeli Tivatski od Kotorskog zaliva i na kojem su Austro-Ugari izgradili niz vojnih obvektata- trđava, artiljerijskih baterija, pješadijskih položaja namijenjenih prevsntveno za odbranu Boke od eventualnog napada Crnogoraca sa Lovćena, odnosno od eventualnog desanta francuskih ili britanskih trupa u reonu Budve i njihovog nadiranja prema Boki kroz Grbaljsko polje.
„Vrmac je bio kičma odbrane tzv. Lovčenskog sektora Primorske tvrđave Boka, a na njemu je najvažniji objekat bio oklopljeni for-.tvrđava Vrmac naoružana haubicama od 120 mm koje su kontrolisale predio prema Grblju, odnosno Lovćenu, kao i moerrnim haubicama kalibra 105mm u oklopljenim kupolama, a koje su bile namijenjene odbrani od eventualnog napada sa prevoja Lovćena uiznad Boke“- istrakao je Pavićević.
On je do detalja objasnio fascinantna arhitektonska, inženjerijska i vojno-stručna rješenja na kojimasu bili zasnovani ovi objekti i veliki niz infrastrukturnih i pratećih logističkih objekata koji ih je opsluživao i podržavao. Sve to, kako je istakao, bilo je vješto uklopljeno u konture terena, na najbolji način koristeći sve prednosti brdovitog i šumovitog krajolika, pa je fortifikacioni sistem Vrmca i danas jedno od najfascinantnijih i za turiste najatraktivnijih obilježja tog brda i poluostrva koje bi uskoro trebalo da bude i zvanično proglašeno za zaštićeni park prirode.
„Koliko je puno Austro-Ugarska uložila u izgradnju Primorske tvrđave Boka koja je trebalo da obezbjedi zaliv kao najjužniji dio Monarhije i njenu glavnu operativnu pomorsk bazu na južnom Jadranu, pokazuje i podatak da je kompletna izgradcnja tog siterma koštala preko 175 miliona tadašnji austrijskih guldena, odnosno više nego duplo toliko ako se preračuna u austrijske krune.
Imajući u vidu protivvrijednost gildena u zlatu, ispada da je svaka od pojedinačnih tvrđava ovog sistema, poput tvrđave Vrmac koštala koliko i jedna tona čistog zlata. Danas bi se izgradnja čitavog ovog sistema mjerila milijardama eura“- naglasio je Pavićević, upozoravajući da je veći broj vih impozantnih objekata u međuremenu zbog nebrige države Crne Gore, prepušten propadanju i devastaciji od strane sakupljača sekundarnih sirovina pa tako, netragom u staro željezo, nestaju i neki od vrlo rijetkih i za evropsku kulturnu i tehnološku baštinu zhnačajnih djelova naoružanja, opreme i infrastrukture ovog impozantnog sistema koji je baština ne samo Crne Gore, već i svih država u sastavu nekadašnje velike Austro-Ugarske Carevine.
Predavanje „Austrougarsko fortifikacijsko nasljeđe na Vrmcu“ inače, priređeno je u sklopu manifestacije „Novembarski dani“ kojom se u Tivtu obilježava 21. novembar – Dan Opštine.
