Mi danas u Boki Kotorskoj i zaleđu poznajemo samo nekoliko desetina pećina, pored sve tehnologije, svih instrumenta koje posjedujemo, nekako kaskamo iza njega. Ali u suštini to govori o njegovoj ličnosti, o nečemu sa čime se čovjek jednostavno rodi. Absolon je taj krš zaista volio, bez obzira bio on moravski ili dinarski, kaže arheolog Miloš Petričević.
Veliki broj pećina i jama na području Boke Kotorske, ukupno njih 186, koje je početkom dvadesetog vijeka istražio i popisao Karel Absolon, čuveni češki paleontolog, speleolog i arheolog, danas u “Arheološkoj karti Crne Gore” za teritorije opština Tivat-Kotor-Herceg Novi više ne postoji. Domaća naučna, ali i laička javnost ne bi ni znala za ovog vrsnog istraživača i za njegovo dragocjeno djelo, da se u Crkvi Svetog Pavla u Kotoru nije desila multimedijalna izložba „Tajna Kamenog mora – Istraživačka putovanja Karela Absolona”, koju je u saradnji sa poslenicima Moravskog Zemaljskog Muzeja u Brnu, Češka Republika, priredila stručna ekipa Opštinske javne ustanove “Muzeji” Kotor.
U ponedjeljak, 16. juna, na dan kada je prije 148 godina u Boskovicima u današnjoj Češkoj rođen Karel Absolon, autori izložbe: Miloš Petričević, Petr Kostrhun i Lenka Blehova Čelebić, dočarali su publici pećinski habitat na hologramskom platnu sa projekcijom imaginarne ribe, uz simulaciju zvuka kapljanja vode. Život i rad “češke ikone pronalazača”, koji je svojim djelom zadužio i Crnu Goru, predstavljen je nizom digitalizovanih crno-bijelih i kolorizovanih fotografija različitih formata, dokumentima i tekstovima, kao i predmetima (fotoaparat, užad, alpinistički klinovi i čekić) koje je on koristio u speleološkim istraživanjima, a nalaze se u bogatoj zbirci Moravskog Zemaljskog muzeja u Brnu. Pažnju privlače i nedovršene tematske mape koje je Absolon izradio na temelju austrougarskog topografskog premjera. Digitalne fotografije progovorile su modernim jezikom o prošlim vremenima, a da je cijela postavka zadržala svoju bitnost.
Vezano za Boku Kotorsku i njeno zaleđe, u fondu zaostavštine Karela Absolona postoji preko 200 fotografija, od kojih je u Kotoru prikazan samo dio. Autori postavke odabrali su najinteresantnije, one na kojima se vide lica ljudi koje je fotografisao, jer pored te arheološke angažovanosti, Absolon je vodio računa i o antropološkim istraživanjima.
Antropološka istraživanja stanovnika crnogorskog krša kroz fotografiju
-Karel Absolon bio je nevjerovatna ličnost, a mi ga ovdje nismo poznavali, njegov opus je za nas bio nepoznat. Iz tog arheološkog ugla vrlo je interesantno da je jedan strani istraživač uspio da ima vrlo organizovanu logistiku, zahvaljujući austrougarskim vlastima, odnosno Česima koji su bili u službi Austrougarske, jer znajući kakav je ovo prostor, vi morate da budete i dobro opremljeni, da ste u dobroj fizičkoj kondiciji i da elementarno poznajete alpinizam i planinarenje, jer to su vrlo opasne lokacije. Interesantno je da su sve fotografije rađene na staklenim negativima, što je bilo vrlo teško u ono vrijeme imati logistiku za dokumentovanje na taj način, kaže arheolog Miloš Petričević za Boka News.
U potrazi za pećinskim petroglifom
Do Absolona su u “Muzejima” došli na posredan način- čitajući jednu od knjiga Anrija Breja (Henri Breuil), čuvenog francuskog arheologa, koji navodi da pokraj Kotora postoji jedna velika pećina sa osvjetljenim ulazom na čijem zidu se nalazi petroglif – predstava praistorijske ribe, a to mu je saopštio usmeno Karel Absolon.
-Cijela priča se povela oko toga da li možemo ući u trag toj pećini i tada kreće istraživanje njegove zaostavštine, koja je ogromna. Mali dio toga je uništen u Drugom svjetskom ratu tokom bombardovanja Praga, a mi smo se iskreno nadali tom čuvenom indeksu -popisu pećina i jama, gdje bismo sistemom eliminacija mogli da vidimo da li ta pećina sa petroglifom još uvijek postoji, jer određene pećine su svakako urušene. Aktivno tražimo, imamo određene “sumnjive” lokacije, ali predio se mijenja, možda je ta predstava skrivena pod vegetacijom, tako da to ne možemo znati. Taj broj od 186 popisanih lokaliteta u Boki I zaleđu, u tzv. arheološkoj karti Crne Gore za teritorije opština Tivat-Kotor-Herceg Novi danas ne postoji, kaže nam Petričević i ističe značaj posvećenosti i energije koju je Absolon uložio tokom četiri ekspedicije (terenske kampanje, 1912, 1913, 1917. i 1920. godine), kada je tokom istraživanja prikupio značajnu količinu zoološkog materijala iz pećinskih sistema na području Boke Kotorske.
-Mi danas poznajemo samo nekoliko desetina pećina, pored sve tehnologije, svih instrumenta koje posjedujemo, mi nekako kaskamo iza njega. Ali u suštini to govori o njegove ličnosti, o nečemu što jednostavno čovjek se rodi s tim. Absolon je taj krš zaista volio, bez obzira bio on moravski ili dinarski, kaže Petričević.
“Tako sam znao gdje i kako raditi i nisam se, poput mnogih drugih kolega, osjećao izgubljeno pred beskrajnim kraškim bespućima koja se prostiru oko Sarajeva, Mostara, iznad Dubrovnika ili Kotora. A dalje, ako bi se i poneki stranac usudio da zađe u ovo nedokučivo more kamena, za koje smo čuli da se pod tropskim suncem pretvara u usijano more, obično bi se našao bespomoćan na ivici ambisa, gdje bi bačeni kamen odjekivao tupo tonući u dubine. Prizor koji mogu podnijeti samo oni sa jakim živcima. No, kad god bih se spustio u te dubine, čekao me je novi svijet”, zapisao je Absolon.
Njegovo životno djelo “Travunija” u kome se bavio faunom u pećinskim sistemima Dinarida, još uvijek je u rukopisu I očekuje se njegovo objavljivanje 2027. godine, a u “Muzejima” Kotora su od kolega iz Moravskog Zemaljskog Muzeja u Brnu, dobili još uvijek nepublikovanu “Travuniju”.
Otvarajući izložbu, gradonačelnik Kotora Vladimir Jokić izrazio je očekivanje “da će ova izložba biti jedan od podsticaja da se dalje bavimo onim iskrama svjetlosti, koje su nam veliki ljudi ostavili u prošlosti, a za koje je pitanje da li smo mi u ovih vijek-dva ili više uspjeli da ih sačuvamo”.
Izložba će biti otvorena cijele sezone, a ako se javi potreba da krene da putuje, poslenici “Muzeja” će razmotriti u kakvom obliku bi to bilo, jer su u multimedijalnoj sali Crkve Sv. Pavla stvorili uslove za nesvakidašnje prezentacije. Želja im je da Karel Absolon bude dio stalne postavke budućeg Arheološkog muzeja, ukoliko budu obezbijedili zgradu za isti.
Vrhunac Absolonovog naučnog stvaralaštva
Kustos Moravskog Zemaljskog muzeja dr Petr Kostrhun istakao je da je Absolon poznat po otkriću “Vjestoničke Venere”, 29000 godina stare keramičke figurice žene iz doba lovaca mamuta, najstarije keramike u svijetu.
-Naša izložba predstavlja Karla Absolona kao fotografa, speleologa i biologa. Izložene fotografije i prikazani eksponati potiču iz vremena kada je posvetio veliku pažnju pećinama i pećinskim insektima na tlu današnje Hrvatske, Slovenije, Bosne i Hercegovine i naravno Crne Gore. To su bile godine od 1908. do 1922. Opseg radova koje je ovdje ostvario je zapanjujući i ne možemo ga ni kratko približiti. Za Karla Absolona su ove ekspedicije bile vrhunac jednog od najznačajnijih razdoblja njegovog naučnog života. Ukupno je na Balkan putovao devet puta. U Crnoj Gori je boravio četiri puta, istakao je, pored ostalog dr Petr Kostrhun, jedan od autora postavke.
Naša, a svjetska Lenka
Najveći dio dokumentacije bio je na češkom i na njemačkom jeziku, tako da je u tom dijelu za OJU Muzeji Kotor značajan angažman lingvistkinje Lenke Blehove, porijeklom Čehinje. Ona je dugi niz godina istraživala kotorske arhive i svojim obimnim radom i stručnim doprinosom u objavljivanju kapitalnih djela (Lectionarium et Pontificale Catharense 1166, Kotorski misal sv. Jakova od Lođe, Žene srednjovjekovnog Kotora i dr.) zadužila Crnu Goru.
“Speleološki eldorado”
U svom djelu “Travunija” Absolon objašnjava da je u ovaj “speleološki eldorado” došao kao geograf i zoolog sa željom da doprinese istraživanju ovog područja, uz prethodno stečeno bogato iskustvo kroz istraživanja Moravskog podzemnog krša, što je bilo od presudnog značaja. Travunija je istorijski geografski pojam kojim je Absolon definisao dio Orijena, zaleđe Boke Kotorske, Krivošija i dalje prema Hercegovini, gdje je najviše radio. Takođe je radio i na Ombli (Rijeci dubrovačkoj) i u Vjetrenici, danas najpoznatijoj pećini u Bosni i Hercegovini.
/M.D.P./
