Kad se jesen polako uvlači u sjenovite zakutke Herceg Novog, a vazduh miriše na zrelo lišće i more, šumske staze Savinske dubrave ožive nijansama ružičaste boje. Među opalim lišćem hrasta i kestena izranjaju nježni cvjetovi šumskih ciklama. U vrijeme Miholjskog ljeta, kada se sunce još zadržava nad Bokom, a povremene kiše osvježe tlo, šumske ciklame procvjetaju u punom sjaju – ružičaste nijanse unose život u tišinu jesenje šume.
Tlo Savinske dubrave je krečnjačko, s bogatim humusom koji zadržava vlagu, a izmjena zimzelenih i listopadnih vrsta stvara idealne uslove – dovoljno svjetlosti i zaštite. Ciklama svoje cvjetanje duguje podzemnom gomolju koji tokom ljeta čuva energiju i vlagu, pa čim stignu prve jesenske kiše – biljka oživi. Cyclamen hederifolium i srodne jesenske vrste cvjetaju od septembra do novembra, što savršeno odgovara blagoj i vlažnoj klimi Herceg Novog.
Ciklama (lat. Cyclamen) pripada porodici jagorčevina (lat. Primulaceae) . Postoji veliki broj sorti, rod ciklame uključuje 23 vrste, a najviše se razlikuju po boji cvijeća, lišća i obliku, a neke vrste gaje se kao sobno bilje. Ciklame obitavaju u mediteranskoj regiji od Španije do Irana, te u Sjeveroistočnoj Africi, u oblastima poput Somalije. U Crnoj Gori je do sada zabilježeno pet vrsta ciklama, od čega su najrasprostranjenije šumska i primorska.
Šumska ciklama (Cyclamen purpurascens) je višegodišnja zeljasta biljka s krtolom promjera do 5 cm. Njeni listovi su srcoliki, tamnozeleni sa srebrnim mrljama, a cvjetovi karmin-crveni, nježno mirisni i elegantno povijeni. Cvjeta uglavnom od maja do septembra, ali na primorju, u zavjetrini i toplijim jesenima, njeno cvjetanje zna potrajati i u oktobru.
Primorska ciklama (Cyclamen repandum) raste u četinarskim šumama i prepoznatljiva je po dužim stabljikama i većim, tamnije ružičastim cvjetovima bez mirisa. Obje vrste su zaštićene i ne smiju se brati – njihovo prisustvo označava zdrav ekosistem, uravnoteženu vlagu i netaknut šumski sloj.
Ove male, ali otporne biljke dio su prirodne ravnoteže Savinske dubrave. Dok većina bilja završava svoj vegetativni ciklus, ciklame tek tada pokazuju puni razvoj i snagu prilagođavanja uslovima tla i klime.
Cvijet tihe ljubavi
Prema jednoj staroj grčkoj legendi, ciklama je bila posvećena boginji Afroditi, boginji ljubavi i ljepote. Kaže se da je rasla na mjestima gdje je Afrodita prolazila — naročito tamo gdje je plakala zbog Adonisa. Zato se ciklama često povezuje s iskrenom, ali bolnom ljubavlju, ili s tugom zbog gubitka voljene osobe.
U nekim dijelovima Balkana postoji vjerovanje da ciklama nikne tamo gdje je pala suza zaljubljene djevojke. Zato se sadila pored kuća kao simbol vječne, ali tihe ljubavi.
Smatralo se i da donosi zaštitu kući, ali da kada ciklame venu nagovještavaju tugu ili rastanak.
/S.Kosić/
