U okviru projekta međunarodnog MedSeaRise – „Podrška prilagođavanju na porast nivoa Sredozemnog mora“, u petak, 28. novembra 2025. godine u Institutu za biologiju mora Kotor Univerziteta Crne Gore, održana je završna radionica sa relevantnim lokalnim stejkholderima iz Crne Gore.
Riječ je o projektu koji od januara 2024.godine realizuju partneri iz Italije, Grčke, Francuske, Španije, Malte i Crne Gore, koji traje do 31. marta 2026.godine, finansiranom kroz Interreg Euro-MED program Evropske unije. Projekat za cilj ima podršku prilagođavanju posljedicama klimaskih promjena, konkretno porasta nivoa mora na Mediteranu.
Učesnicima radionice predstavljena je zajednička metodologija koju su razvile naučne institucije iz šest zemalja Mediterana, te njeni rezultati za pilot područje Boke Kotorske. Radionica je bila prilika da se lokalni saradnici upoznaju sa finalnim rezultatima dvogodišnjeg zajedničkog rada koji je donio matematičke procjene uticaja očekivanog porasta nivoa mora do 2100. godine na antropogene aktivnosti, infrastrukturu i nasljeđe, te biodiverzitet u obalnim zonama Boke Kotorske, koji bi trebalo da posluže u planiranju budućeg razvoja.
Radionica je okupila predstavnike institucija i subjekata koji su od početka bili uključeni u projekat- Javnog preduzeća za upravljanje morskim dobrom, Agencije za zaštitu životne sredine, kao i predstavnike opština Kotor i Tivat. Pored naučnika sa Instituta za biologiju mora i Pomorskog fakulteta Kotor UCG, u radu su učestvovali i predstavnici privrednog sektora- luka, marina i hotela. Posebnu zahvalnost Institut za biologiju mora uputio je Zavodu za hidrometeorologiju i seizmologiju koji su bili od velike pomoci prilikom prikupljanja i obrade podataka.
Metodologiju razvijenu unutar MedSeaRise projekta, matematičke modele porasta nivoa mora za Boku Kotorsku, kao i procjene potencijalnih posljedica za obalnu infrastrukturu, plaže, kulturnu baštinu i ekosistem predstavio je autor analize i vođa tima za pilot područje u Crnoj Gori, ekspert dr Tarzan Legović sa Instituta Ruđer Bošković iz Zagreba.
Prema analizi dr Legovića, za Boku Kotorsku predviđa se da nivo mora do 2100. godine može porasti za oko 20 cm (u zavisnosti od scenarija — malo više ili manje). Ipak, uzimajući u obzir da se kopno na istočnoj obali Jadrana postepeno izdiže, realan uticaj na obalu i postojeću infrastrukturu mogao bi biti manji.
„Koristili smo jedinstvenu metodologiju koja omogućava da se rezultati upoređuju između svih partnera. Kada je riječ o Boki Kotorskoj, uzeli smo u obzir lokalne uslove i kretanja obale. Naš cilj nije bio da predvidimo dramatične promjene, već da damo realnu sliku onoga što nas očekuje. Prema sadašnjim modelima, nivo mora bi do kraja vijeka mogao porasti oko 20 centimetara, što je umjeren scenarij, ali je važno da se i takve promjene planiraju unaprijed, posebno kada govorimo o obalnoj infrastrukturi i mjestima koja su najniža u odnosu na more,“ poručio je dr Legović.
Istraživanje je obuhvatilo dvije studije slučaja: antropogenu (za Kotor i Risan) — sa fokusom na uticaj na luke, male marine, plaže i infrastrukturu, te ekosistemsku (za Tivatska solila) — sa ciljem procjene uticaja porasta nivoa mora i promjena temperature mora na biodiverzitet i morske ekosisteme. Procjene su rađene na osnovu lokalnih I mediteranskih podataka, objasnio je prof. dr Legović.
U razgovoru sa učesnicima radionice naglašeno je da se efekti porasta nivoa mora neće manifestovati jednako u svim dijelovima zaliva. Neka područja mogla bi povremeno biti pod većim pritiskom tokom ekstremnih vremenskih prilika, dok će ekosistemi poput Solila biti osjetljivi na promjene u režimu plavljenja. Upravo zbog toga, rečeno je, potrebna je kontinuirana komunikacija između naučnika, lokalnih službi i planera.
Koordinatorka projekta za Crnu Goru, dr Danijela Joksimović sa Instituta za biologiju mora, istakla je da je projekat od početka kreiran tako da poveže naučne institucije i one koji upravljaju obalnim područjem.
„Ova radionica bila je prilika da svim našim partnerima i stejkholderima predstavimo cjelokupan rad i rezultate koje smo zajednički postigli. Projekat je od početka razvijan tako da naučni nalazi budu lako primjenjivi u praksi, posebno u opštinama Kotor i Tivat. Zato nam je bilo važno da pokažemo kako jedinstvena metodologija, koju dijelimo sa partnerima iz šest zemalja, omogućava da dobijeni podaci postanu osnova za planiranje obale u godinama koje dolaze,“ ukazala je Joksimović.
Završna radionica nije bila samo prezentacija dosadašnjih nalaza, već i poziv lokalnim vlastima, planerskim institucijama, privredi i građanima da — koristeći naučne podatke — uključe porast nivoa mora u buduće prostorne i razvojne planove, sa ciljem zaštite mora, priobalja, kulturne baštine i održivog razvoja Boke Kotorske.
