Proteklog vikenda kod planinarskog doma „Za Vratlom“ (1160 m), u Parku prirode Orjen, održana je u organizaciji PK Subra Radionica suvozidne gradnje Vratlo 2025. Okupila je 17 učesnika/ca iz Herceg Novog, Tivta, Podgorice, ali i strane državljanke (Rusija).
Sve njih, različitih životnih dobi, pola, profesija i interesovanja, okupila je zajednička želja da nauče drevnu vještinu gradnje u kamenu na suvo, danas ponovo aktuelnu širom svijeta koji se bori sa pretjeranom benonizacijom, smanjenjem bioraznolikosti, te klimatskim promjenama.
Suvozidi niti jedan od navedenih problema ne izazivaju, naprotiv, njihovom gradnjom i održavanjem ih umanjujemo. Radionica se sastojala od teorije sa prezentacijama, ali i rada na terenu, kojom prilikom su obnovljeni podzidi terasastih njiva u okolini doma, ali i urađen kameni mobilijar: dva pižula, ognjište i kamena klupa sa naslonom, čime je znatno podignuta atraktivnost ovog i inače omiljenog planinarskog i izletničkog prostora. Za tu svrhu je iskorišćen dio kamena iz kave (kamenoloma) na prevoju Vratlo, preostao još iz 50-ih godina prošlog vijeka, kada je korišćen za izgradnju planinarskog doma.
Vještina gradnje nasuvo omogućava da se suvozidi koji se oštete, ili ih treba dislocirati, uvijek mogu ponovo prezidati, odnosno sazidati, praktično bez ikakvog novonastalog otpada, što je takođe velika prednost u odnosu na one betonske. Takođe, suvomeđe ne uništavaju staništa insekata, biljaka i sitnih životinja, za razliku od betona, te su i zbog toga poželjne u očuvanju održive poljoprivrede. O svemu tome kroz teoriju i praksu, učesnike je podučavao naš član, dipl. arheolog Željko Starčević, angažovan u Parku prirode Orjen na poslovima očuvanja kulturne baštine, čiji je vrijedan materijalni dio upravo suvomeđa, odnosno-nematerijalni, vještina suvozidanja.
Iz svega napisanog, lako je izvući zaključak da je radionica u potpunosti uspjela, kako kao način prenosa znanja i vještina, tako i kao način uređenja prostora u skladu sa postulatima održivog razvoja i čuvanja kulturnog pejzaža ovog kraja, čiji je suvomeđa jedan od najbitnijih elemenata.
Napominjemo da je Radionica suvozidanja “Vratlo 2025” organizovana uz podršku projekta “Integrisanje biodiverziteta u sektorske politike i prakse i jačanje ključnih tačaka biodiverziteta u Crnoj Gori” koji implementira Ministarstvo ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera uz podršku Kancelarije Ujedinjenih nacija za razvoj (UNDP) u Crnoj Gori, a koji je finansiran od strane Globalnog fonda za životnu sredinu (GEF).
Kroz projekat je podržana realizacija Javnog poziv za podršku poljoprivrednim praksama usmjerenim ka očuvanju i zaštiti biodiverziteta u saradnji sa Eko fondom, a čija jedna od mjera je bila očuvanje kamenih terasa-suvozida kao obilježja pejzaža koji imaju značajnu ulogu u spječavanju erozije zemljišta kao i očuvanju biodiverziteta, a planiran je i razvoj novog poziva za izgradnju suvozida u septembru 2025. godine.
