Ostrvo Sveti Marko, poznato i pod starim nazivom Stradioti, nalazi se u Tivatskom zalivu. To je najveće ostrvo u Bokokotorskom zalivu, površine oko 34 hektara, prekriveno bujnom mediteranskom vegetacijom — maslinama, borovima i čempresima, što mu daje poseban šarm i miris juga.
U drugoj polovini 20. vijeka, tokom jugoslovenskog perioda, ostrvo Sveti Marko je postalo popularno turističko odredište. Na njemu je 1960-ih godina izgrađeno turističko naselje sa bungalovima u mediteranskom stilu. To naselje je privlačilo brojne turiste iz Evrope, poznato po svojoj opuštenoj, egzotičnoj atmosferi. Ostrvo Sveti Marko na svjetskoj turističkoj mapi bilo je prepoznato kao naturističko naselje sa ukupnim kapacitetom od 1.000 kreveta u specifičnim bungalovima od trske. Naselje je dugo radilo u aranžmanu Putnika i poznatog francuskog tur operatora Club Méditerranée, koji je ovdje godinama dovodio isključivo visoko platežnu stranu klijentelu. U zlatnim 80. godinama ovaj rizort je ostvarivao 90.000 noćenja i prihod od 5 miliona dolara godišnje i bio primjer održivog turizma maksimalno usklađenog sa prirodom.
Ostrvo je napušteno izbijanjem rata u bivšoj SFRJ i skoro 30 godina je van turističkih mapa na štetu svih, pogotovo opštine Tivat, koja je od njega ubirala značajne prihode.
U posljednjih 30 godina ostrvo je promijenilo više vlasnika. Ostrvo koje je bilo najatraktivnija imovina nekada renomirane turističke firme Putnik iz Beograda prešlo je u ruke novog vlasnika Putnika, ruske kompanije Metropol iza koje je stajao ruski tajkun Mihail Slipenčuk.
Metropol je imao ambiciozne planove da na ostrvu sagradi luksuzni turistički kompleks vrijedan najmanje 400 miliona eura. Tadašnja vlast bila je spremna da im ispuni sve želje vezane za gradnju koja je predviđala masovnu urbanizaciju, betonizaciju i zatvaranje pristupa javnosti na najveći dio ostrva. Od toga nije bilo ništa, a od tada o promjeni vlasništva i navodnim zainteresovanim novim investitorima samo se spekulisalo.
Prošle godine pojavila se informacija da je kompanija Ostrvo Sveti Marko ponudila ostrvo na prodaju za oko 80 miliona eura. Da li se neko javio sa ponudom još nije poznato.
Stradioti – Mletačka konjica koja je obilježila srednjevjekovnu Evropu
Kompleks srednjevjekovnog ljetnjikovca Buća-Luković u Tivtu prije nekoliko godina bio sjajna pozornica za tri reprezentativne izložbe kojima je tivatski Centar obilježio međunarodnu manifestaciju „Noć muzeja“.
U galeriji i drugim prostorima komleksa postavljene su izložbe „Stradioti – vojnici, lokalitet, ostrvo”, “Gvozdeno doba Crne Gore – doba Ilira” i „Arehološka nalazišta na području opštine Tivat“.
Posebno interesantna bile je za naše prostore neuobičajena tzv. scenska izložba o stradiotima–mletačkim vojnicima mahom grčkog, albanskog i slovenskog porijekla koji su dugo veremena imali svoj logor na najvećem ostrvu Tivatskog zaliva, koje je po njima i dobilo svoje zvanično ime, iako je javnosti danas taj otok poznatiji pod imenom Sveti Marko.
Uporište stradiota – mletačke lake konjice, podignuto je na ovom ostrvu u 15. vijeku, ovdje su postojale njihove utvrđene kule i drugi razni objekti, te drveni most koji je logor na ostrvu povezivao preko tjesnaca Ralo, sa obližnjom Prevlakom.
Stradioti tokom 15. i 16 vijeka najčešće čuvaju obalu koju često pljačkaju pirati, a često intervenišu i među stanovništvom nezadovoljnim mletačkom upravom. O njihovom značaju govori i podatak da je do 1539. godine postojao poseban „providur stradiota“.
Potreba za njima smanjivala se u Boki tokom 16. vijeka, a materijalni položaj stradiota bio je sve teži. Često su stoga oni upadali u seoske kuće i pljačkali ih. Vlasti su organizovale preseljenje stradiota i njihovih porodica pa je, sa osam galija, u Istru prevezeno 700 ljudi.
Ipak, još 1576.godine u Kotoru je 136 stradiota i tri kapetana. Iz bezbjedonosnih i političkih razloga njihov logor ponovo postaje otok u Tivatskom zalivu gdje se popravljaju kuće za stanovanje i stari most od hrastovine. Stradioti u evropske vojske donose mješavinu vizantijskih, slavenskih, albanskih i osmanlijskih ratnih vještina, a njihov stil borbe i taktika bitno mijenjaju odnos prema konjici toga vremena. Zato su bili veona traženi u Napuljskom kraljevstvu, Španiji, Francuskoj i Engleskoj, a u službu austrijske carice Marije Tereziji su stupili još sredinom 18. vijeka.
Mada sa manjim snagama, stradioti reorganizovani ostaju u Mletačkoj Republici sve do njenog kraja 1797. godine. Autori zanimljive izložbe o ovim vojnicima i njihovom dugotrajnom bivstvovanju na ostrvu Stradioti kod Tivta su Neven Staničić, Maja Marović, mr. Marija Mihaliček, Igor Lazarević, oružije je uradio Andrija Ramadanović.
“Iako se čitav jedan lokalitet ovdje zove po njima jer su toliko dugo ovdje boravili, čitava Evropa zna neuporedivo više o stradiotima nego mi u Tivtu. Vrijeme je da skinemo zavjesu sa tih zaista zanimljivih i nesvakidašnjih ljudi”- kazao je tada direktor CZK Tivat Neven Staničić. On je ukazao je na izuzetno bogatu i slojevitu prošlost ovog kraja, posebno apostrofirajući značaj činjenice da je Opština napravila Elaborat o opravdanosti osnivanja nove JU “Muzej i galerija”.
