U čast i spomen Gospi na hrabru odbranu od Turaka 1654. god. u Perastu se svakog 15. maja održava svečanost koja se u crkvenom kalendaru označava kao Zavjetni dan.
Moć Perasta u XVII v., na kopnu i moru, vještina na maču i u trgovini, Kandijski rat, gubitak Risna zaslugom Peraštana (1649) samo su bili neki od povoda Turcima da udare na Perast. Naročito je bio kivan Mehmed Rizvanagić, risanski dizdar tj. zapovjednik kojeg Peraštani satjeraše iz Risna u Zagorje. Doznavši da će Turci napasti Perast, Peraštani su prevezli pokućstvo na oba školja jer su vjerovali da će neprijatelj napasti samo s kopna. Muškarci su se razdijelili u 9 čardaka (kula). Zapovjednik mjesnih četa K. Šilopi razvio je na svojoj kući stijeg (barjak) Sv. Marka s opštinskim grbom koji je obavezivao vojvodu da u svakoj potrebi priskoči sa 30 naoružanih ljudi. Otada je potekao običaj da Peraška mornarica na dan 15. V izjutra prihvaća opštinski barjak iz kapetanove kuće. Ovaj običaj predaje peraške zastave prekinut je onda kada je, nažalost, ukinuta Peraška mornarica. Kako su Kotorani skromno pomogli Perast sa oko 30 pješaka, nešto praha i puščanih zrna, a u to vrijeme se radi nevremena našlo zarobljeno 30 peraških brodova između Korčule i Molunta, buknuo je boj između ogromne turske vojske (oko 5000 vojnika) i malobrojne peraške (svega nekoliko stotina). Rano ujutro, oko 3 sata, Turci udariše na Perast s krajeva, s kopna. S jedne strane od Glogovca, gdje je brdo strmo i divlje (strana put Luke), a s druge od Spile (strana od Penčića) uputili su se ka forteci (utvrđenju) Sv. Križa gdje je bila utvrda peraških vojnika i Mlečana. U krvavoj bici je Marko Tomašević uzeo od ubijenog turskog barjaktara glavni barjak, a Mehmedaga pogibe. Njega je Peraštanin Tripo Burović pogodio iz puške, da bi mu, zatim, Krsto Kolović odrubio glavu, a Burović uzeo mač. Sin Nikola Burović darovao je Opštini mač u znak odanosti. Ovog mača više nema, a puška Mehmedagina čuvala se u kući konta Viskovića, danas u Muzeju grada Perasta. Tako je bilo s kopna, a sa mora se udaru niko nije nadao. Turci pod vođstvom ulcinjskog Mustaj reisa napali su Lepetane, zapalili utvrđenje kod Gospe od Anđela i krenuli kroz Verige ka Perastu. Opustošili su školje S. Jurja (Sv. Đorđa) i Gospu od Škrpjela, gdje su nastradali zavjetni darovi i misno ruho, ali Gospinu sliku ne nađoše jer je u pravo vrijeme bila sklonjena u crkvici Sv. Križa u forteci. Po običaju, Gospina slika se prenosi u Perast (posljednja nedjelja aprila) i iz Perasta natrag na školj (29. jun, na katol. Petrovdan). Po povratku na kopno Peraštani su sa sobom nosili tri turske glave i tri barjaka. Svoj ogroman uspjeh pripisali su zaštiti Blažene Djevice pa se opština zavjetovala da će svake godine iz zahvalnosti prema njoj, slaviti spomen na trijumf Njen i svoj, 15. V svečanom ceremonijom.
U čast pobjede, odnosno odbrane, malobrojnih Peraštana u boju protiv Turaka na zapadnom zidu crkve Sv. Nikole u Perastu stoji spomen ploča sa tekstom na narodnom jeziku kojeg je tadašnji nadbiskup Andrija Zmajević dao isklesati. A hrvatski ban, grof Petar Zrinski, samo 20-ak dana poslije boja, čestitao je ovu pobjedu poklonivši Peraštanima mač Vuka Brankovića, ispjevanog kao Zmaj Ognjeni Vuk. Ovaj događaj je imao odjeka i na našu (umjetničku) narodnu književnost.
I ove godine će kao i svake prethodne, Peraštanke napraviti buket od najfinijih garofula (karanfila), bijelih prije svega, i ukrasiti ga sa po kojim ružinim pupoljkom, sve sa određenom simbolikom. Buket je namjenjen Gospi, njenoj duhovnoj čistoti i želji da se na nas, obične smrtnike, smiluje. Jedna djevojčica obučena u bijelo nosi buket u crkvu i polaže ga ispod slike Peraške Gospe, postavljene pod srebrnim zastorom velike umjetničke i materijalne vrijednosti.
Na dan 15. V održavaju se četri mise. Prije četvrte, oko 16 sati, Perastom prođe Gradska muzika koja predvodi Bokeljsku mornaricu, dok je ispred svih Peraštanin, ugledni predstavnik grada (nekada je to bio peraški vojvoda). Bokeljska mornarica nosi zastavu peraške opštine. Muzika sa predstavnicima Bokeljske mornarice, mještanima i članovima porodice odlazi na peraško groblje da oda počast admiralu akademiku Vladislavu Brajkoviću i položi cvijeće. Zatim se, po povratku, oko 16 i 30, na pjaci Sv. Nikole uz svečani raport, izvede Bokeljsko kolo. U 17:30 služi se četvrta, svečana misa. Uz pjesmu posvećenu Gospi „Zdravo kraljice“ vršila se procesija slike ulicama Perasta, a zadnjih nekoliko godina je ukinuta. Na kraju mise, četvorica muškaraca drže sliku kod ulaznih vrata crkve ili unutar same crkve i narod prolazi ispod nje, dodirujući je i moleći za milost. Jedan od muškaraca, Peraštanin, dijeli po jedan cvijet iz Gospinog buketa prisutnima za sreću.
U spomen na odbranu Perasta, održava se običaj gađanja kokota. Kokot simbolizuje neprijatelja. Oko 18 i 45 sati, uz sudjelovanje Bokeljske mornarice takmičari gađaju kokota pričvršćenog na dasci koja se postavlja na površinu mora, oko 200 m udaljenog od obale. Pobjednik dobija šugaman (ručnik) s ispisanom godinom pobjede nad Turcima i godinom održavanja proslave. Nekada je pobjednik morao platiti bure vina kojim je častio mornare i svečanu povorku koja ga je pratila ulicama grada, dok danas brigu o tome vodi Mjesna zajednica Perast.
Na kraju programa, u 20:30 časova, na pjaci Sv Nikole će se održati koncert „Ansambla Toć“ u organizaciji Međunarodnog festivala klapa Perast.
Organizatori događaja su Društvo prijatelja grada Perasta, Mjesna zajednica Perasta, Župski ured Perasta i Međunarodni festival klapa Perast.
