Prema podacima Agencije za civilno vazduhoplovtsvo Crne Gore (ACV) od početka 2015. do kraja 2020. godine u vazdušnom prostoru Crne Gore prijavljeno je ukupno 247 incidenata sa udarima ptica u vazuhoplove (bird strike), od čega je u reonu aerodroma Tivat prijavljeno 109 takvih vanrednih događaja.
„Udari ptica predstavljaju jednu od kategorija događaja koja se najčešće prijavljuje. Povećano prisustvo ptica je, između ostalog, uslovljeno osobenostima lokaliteta u blizini međunarodnih aerodroma (priroda, rezervati, kanjoni rijeka, velika površina pod vinogradom), ali i činjenicom da je Crna Gora na migracionom koridoru ptica na pravcu sjever – jug, kao i problemom divljih deponija i nekontrolisanog odlaganja smeća koje predstavlja izvor hrane za ptice – posebno za galebove u blizini Aerodroma Tivat.“- kazao je pomoćnik direktora ACV-a Renato Brkanović.
Aerodroma Tivat spada među vazdušne luke na čijim je prilazima povećana mogućnost od bird strike incidenata jer se, pored ostaloga, njegova poletno-sletna staza nalazi u neposrednoj blizini Rezervata prirode „Solila“ koji je svojevrsni ornitološki raj gdje se ovdje sakuplja veliki broj različitih vrsta ptica od kojih tek manji broj stalno živi na Solilima, dok ostale migriraju i povremeno se zadržavaju na ovom jedinstvenom prostoru slanih močvara na jugu Tivatskog zaliva. Zbog ovoga je po pisanju „Monitora“ bovša Vlada premijera Mila Đukanovila (DPS) 2016. po drugi put bezuspješno pokušala da Solilima oduzme status zaštićenog područja prirode, ali se iza toga nije krila namjera da se poveća sigurnost letjenja na obližnjem tivatskom aerodromu, već da se atraktivno podrulje Solila pretvori u građevinsku zonu. U to vrijeme inače, prema podacima ACG, u reonu aerodroma Tivat bilježilo se manje od pola ukupnog broja evidentiranih bird struke incidenata sa vazduholovima u Crnoj Gori.
Prema riječima Brkanovića u ACV je u toku 2015. godine evidentirano je ukupno 17 udara ptica od kojih je šest bilo na aerodromu Tivat; u toku 2016. godine: 33 udara ptica od kojih je 14 bilo na Aerodromu Tivat; u toku 2017. godine: 53 udara ptica od kojih je 28 bilo ureonu Aerodroma Tivat koji je te godine imao čak 12.647 operacija na polijetanja i slijetanja aviona. U toku 2018. godine zabilježeno je 55 udara ptica od kojih je 28 bilo u Tivtu gdje je te godine ovdašnji aerodrom imao 13.631 operacija polijetanja i slijetanja vazduhoplova, dok su u toku 2019.godine na prostoru cijele Crne Gore zabilježena 63 udara ptica u avione, od kojih je 27 bilo na u reonu aerodroma Tivat koji je te godine imao rekordnih, čak 14.099 avio-operacija.
ACV je u roku toku 2020. godine kada je aviosaobraćaj u napoj državi bio više od tri mjeseca potpuno prekinut zbog pandemije koronavirusa, a kasnije iz istih razloga značajno smanjen u odnosu na raniji period, zabilježila je 26 bird strike incidenata , od kojih je šest bilo na Aerodromu Tivat koji je lani imao ukupno samo od 4.634 operacije polijetanja i slijetanja vazduhoplova.
„Kod većine prijavljenih događaja nije bilo oštećenja vazduhoplova usljed udara ptica, i letovi su okončani bez problema. Treba napomenuti i da je jedan od značajnih zahtjeva u pogledu sertifikacije vazduhoplova zahtjev da struktura i motor vazduhoplova budu otporni i na udar ptica. Ipak, tokom proteklih godina, zabilježen je i određeni broj događaja koji su za posljedicu imali oštećenja na vazduhoplovima izazvanim udarom ptica.“- kazao nam je Brkanović precizirajući da su u toku 2017. dva bird strike događaja “kategorisana kao incident sa posljedicama po vazduhoplov”: oštećenje vjetrobranskog stakla u jednom slučaju i oštećenje komponenti avionskog motora u drugom.
“Analiza iz 2017. godine ukazuje na povećano prisustvo ptica koje je, između ostalog, dominantno uslovljeno tadašnjim požarima kojom prilikom su izgorela dva velika staništa ptica – Solila i Luštica. Ptice su migrirale sa tih lokacija i dio njih se nalazio u blizini Aerodroma Tivat.“- objasnio je pomoćnik direktora ACV-a.
Najozbiljniji događaj u 2018. godini dogodio se 7.marta kada je prijavljena kolizija vazduhoplova sa 12 ptica – jatom ždralova.
„Pregledom vazduhoplova utvrđeno je oštećenje senzora pozicije ailerona (slat skew sensor). Dana 12.05.2019. godine je prijavljen događaj klasifikovan kao ozbiljna nezgoda. Na vazduhoplovu je došlo do oštećenja komponenti na motoru broj 1 od posljedica kolizije sa pticama. U prijavljenim bird strike incidentima događajima tokom 2020. godine nije bilo ozbiljnijih događaja“- istakao je Brkanović.
Na pitanje što je ACV do sada preduzela i koje je mjere za smanjenje rizika od sudara aviona sa pticama u reonu aerodroma Tivat naložila operateru te vazdušne luke – preduzeću Aerodromi Crne Gore (ACG), Brkanović je kazao da je analiza ACV-a „potvrdila da je izražen uticaj ptica na sigurnost vazdušnog saobraćaja na Aerodromu Tivat i Aerodromu Podgorica, kao i ozbiljnost koju nosi sa sobom.“
„Aerodrom Tivat je u većoj mjeri izložen pojavi događaja čije bi posljedice mogle biti oštećenja vazduhoplova i događaji sa neželjenim posljedicama, posebno imajući u vidu činjenicu da je usljed postojanja „nepovoljne“ orografije i prepreka, procedura povratka vazduhoplova na Aerodrom Tivat u slučaju nepovoljnih meteoroloških uslova i težih oštećenja vazduhoplova odnosno pogonske grupe, veoma složena i zahtjevna, ako bi se udar ptice desio tokom izvođenja kritičnih faza leta. Na državnom nivou, udari ptica su prepoznati kao nacionalni rizik. Posebna pažnja se daje ovom problemu i identifikovanjem aktivnosti kroz Nacionalni plan sigurnosti vazdušnog saobraćaja Crne Gore.“- istakao je Brkanovi- dodajući da je ACV bila “veoma posvećena u tretiranju ovog problema.“
U skladu sa ranijim analizama, a nakon događaja iz 2017. godine, ACV je kroz izvršenu analizu, konstatovala potrebu za izmjenom regulatornih akata na snazi u dijelu koji se odnosi na uticaj divljeg svijeta, na način da se bliže urede regulatorni zahtjevi kada je u pitanju upravljanje rizikom od uticaja divljeg svijeta na vazduđni saobraćaj.
„Polazeći od potrebe za obezbjeđenje efikasnije reakcije na identifikovanu opasnost po sigurnost – kolizija ptica i vazduhoplova, posebno na Aerodromu Tivat, ACV je preciznije i detaljnije razradila regulatorne zahtjeve u odnosu na operatora aerodroma, što je rezultiralo donošenjem „Pravilnika o izmjeni i dopuni pravilnika o standardima i kriterijumima za nesmetanu upotrebu operativnih površina, objekata, uređaja i opreme na aerodromu početkom 2018. godine. Donošenjem tog pravilnika pred operatora aerodroma postavljeni su sljedeći regulatorni zahtjevi: Izrada odgovarajućih procjena rizika i programa aktivnosti za upravljanje rizicima u vezi problema udara ptica i divljeg svijeta uopšte; Uvođenje posebnog menadžmenta i opredjeljivanje adekvatnih ljudskih resursa koji će se baviti udarima ptica i problematikom divljeg svijeta uopšte; U cilju bolje implementacije regulatornih zahtjeva, da organizuje obuke iz oblasti wildlife management-a za zaposlene na aerodromima koje bi imale za cilj da objasne povezanost i usklađenost akata od globalnog značaja (ICAO, EASA; ACI) do akata operatora aerodroma, kao i da objasni najčešće tipove opasnosti po pitanju divljeg svijeta na aerodromima, te opremu, metode i tehnike koje se koriste u upravljanju ovim opasnostima, prikaže primjere i dobru praksu, objasni na koji način treba minimizirati uticaj opasnosti identifikovanog divljeg svijeta, prikaže način analize trendova iz događaja i indikatora koji se prate u toj oblasti.“- precizirao je Brkanović.
Prema njegovim riječima, ACV je 2018, 2019. i 2020. godini, sprovodila inspekcijske nadzore u ovoj oblasti kod operatora Aerodroma Tivat, „kojom prilikom su konstatovane određene nepravilnosti.“
„Na osnovu konstatovanih nepravilnosti ovlašćeni inspektor ACV-a je naložio preduzimanje konkretnih mjera operatoru Aerodroma Tivat, ali i konstatovao postojanje prekršaja u odnosu na koje su izrečene novčane kazne, i to operatoru Aerodroma Tivat, kako pravnom licu, i odgovornom licu u ovom pravnom licu. Ova oblast je predmet inspekcijskog nadzora i ove godine.“- istakao je pomoćnik drektora ACV-a.
“Brkanovi je kazao da je nakon događaja koji su se desili polovinom 2019. godine- više situacija udara ptica, direktor ACV-a Dragan Đurović 28.maja te godine donio Odluku kojom se operatoru Aerodroma Tivat naređuje preduzimanje konkretnih aktivnosti, uoči svakog leta. Pored ovoga naloženo je operatoru aerodroma da na dnevnom nivou informiše ACV o prisustvu ptica na operativnim površinama aerodroma.
Nakon donošenja ove naredbe i praćenja njene realizacije od strane Agencije, nije se dogodio nijedan slučaj kolizije vazduhoplova i ptica koji bi se mogao klasifikovati ozbiljnijim incidentom.“- istakao je Brkanović.
On je istakao da aktivnosti praćenja pojave i rastjerivanja ptica uz preduzimanje svih raspoloživih mjera, operator aerodroma sprovodi unutar perimetra ograde aerodroma ali se ovaj problem se ne može posmatrati izolovano, to jest samo u okviru ograde aerodroma.
Izražen uticaj na pojavu i prisustvo ptica na Aerodromu Tivat naime, imaju nelegalne deponije u neposrednoj blizin, kao i stanice tivatskog i kotorskog komunalnog preduzeća gdje se razvrstava komunalni otpad.
„Po ovom pitanju ACV je inicirala i imala konstruktivne sastanke sa predstavnicima lokalnih zajednica i nadležnog ministarstva. Dodatno, ACV je pokrenula inicijativu preko Ministarstva održivog razvoja i turizma da se u saradnji sa opštinama Tivat i Kotor reguliše pitanje odlaganja otpada na divljim deponijama i pitanje funkcionisanja stanica na kojima se razvrstava otpad. Postojanje ovih deponija i stanice za razvrstavanje otpada koje nisu napravljene tako da se onemogući prisustvo ptica, kao i prirodna staništa u neposrednoj blizini Aerodroma Tivat, svakako ne idu u pravcu smanjenja vjerovatnoće pojave događaja sudara ptica sa vazduhoplovom- zaključio je pomoćnik direktora ACV, Renato Brkanović.
