Kad se pomenu imena predsjednikâ Ruske Federacije i Ukrajine, prva asocijacija je, nažalost, međuslavenski bratoubilački rat koji se trenutno vodi u Ukrajini.
No, njihova imena – ili, preciznije, varijante jednog te istog imena jer je u pitanju isto (slavensko) ime –kriju i jedno zanimljivo lingvističko pitanje koje smo sublimirali naslovom ovog članka. Odgovor na pitanje zašto je Zelenski Volodimir, a Putin Vladimir uopšte nije jednostavan; odgovor na to pitanje, štoviše, zadire u srce slavistike.
Taj odgovor vezan je, naime, za dva faktora: a) za jedno od najbitnijih razlikovnih obilježjâ slavenskih jezikâ i, eo ipso, jedno od najvažnijih pitanjâ slavistike i b) za uticaj južnoslavenskih jezikâ na ruski (književni) jezik u srednjem vijeku. Kad je u pitanju prvopomenuti faktor, riječ je o razlici između južnoslavenskih, zapadnoslavenskih i istočnoslavenskih jezikâ u pogledu razvoja grupa –er-, –or-, –el-, –ol– između konsonanatâ. Za ovu priliku zapadnoslavenske jezike ostavićemo po strani i koncentrisaćemo se na južnoslavenske i istočnoslavenske jezike. U južnoslavenskim jezicima grupe –er-, –or-, –el-, –ol– između konsonanatâ razvile su se tako što su, najprije, doživjele metatezu, tj. zamjenu mjesta sonanatâ r i l i vokalâ uz njih, a onda se vokal dužio, pa smo dobili grupe –lě-, –la-, rě-, –ra-. U istočnoslavenskim jezicima, pak, u vezi sa grupama –er-, –or-, –el-, –ol– između konsonanatâ razvilo se tzv. istočnoslavensko polnoglasje, tj. ispred sonanta r pojavio se isti vokal kao i iza njega, a ispred sonanta l, i u slučaju grupe –el– i u slučaju grupe –ol– ispred l javlja se vokal o: drugim riječima, grupe –er-, –or-, –el-, –ol– između konsonanatâ u istočnoslavenskim jezicima dale su grupe –ere-, –oro-, –olo-. Vratimo se, poslije ovog kratkog (nadam se ne i dosadnog i prenapornog) predavanja iz poredbene gramatike slavenskih jezika, našem Vladimiru. Lako je rekonstruisati praslavenski oblik ovog imena – *Voldimirъ.
S obzirom na ono što smo maloprije kazali, lako je zaključiti da je u južnoslavenskim jezicima ovo *Voldimirъ dalo Vladimir, a u istočnoslavenskim jezicima Volodimir. Dakle, Zelenski je regularno – po zakonima fonetike istočnoslavenskih jezikâ – Volodimir.
Ali zašto je Putin Vladimir, a ne i on Volodimir, kako bismo očekivali da bude?! Zato što je ruski (književni) jezik u srednjem vijeku bio pod snažnim uticajem južnoslavenskih crkvenoslavenskih jezikâ. Kao rezultat tog uticaja, u ruski (književni) jezik prodrli su mnogi južnoslavizmi – lekseme koje karakterišu južnoslavenski, a ne istočnoslavenski, fonetski zakoni; jedna od tih riječi je (i) lično ime Vladimir. Upravo zbog toga je Putin Vladimir, a ne Volodimir kao predsjednik Ukrajine.
S poštovanjem, glavni urednik JU Gradska biblioteka Tivat, Miomir Abović
