Kina će, ovako ili onako, dati odgovor vezan za preživljavanje dvije crnogorske brodarske kompanije. Najveća svjetska ekonomija koja svojim uvozno-izvoznim tokovima sirovina i gotovih proizvoda dominantno utiče na prilike u svjetskoj pomorskoj privredi koje su trenutno, možda gore nego ikada u posljednjih pola vijeka, istovremeno je i glavni kreditor naših kompanija Crnogorske plovidbe Kotor i Barske plovidbe iz Bara koje su kod Kineza, u protekle četiri godine kupile ukupno 4 nova tzv. handy size broda za prevoz rasutog tereta.
Vlada Crne Gore i kineska korporacija „Poly Group“ za Crnogorsku plovidbu u 2010. sklopili ugovor o kreditiranju i izgradnji dva tzv. handy size bulk carriera tipa “Seahorse”, nosivosti po 35 hiljada tona. Brodovi vrijedni ukupno 57 miliona dolara, kupljeni na kredit sa rokom otpate od 15, grejs-periodom od 5 godina i fiksnom kamatom od 3 odsto. Brodovi pod imenima “Kotor” i “Dvadesetprvi maj” Kotoranima su isporučeni tokom 2012, od kada se nalaze u redovnoj eksploataciji.
Po istom državnom aranžmanu sa Kinezima, Barska plovidba je 2014 u Kini izgradila dva još modernija broda za prevoz rasutog tereta tipa “Seahorse 35”, po nižoj cijeni od 46,4 miliona dolara, na kredit sa rokom otplate od 20 godina, grejs periodom od 5 godina i kamatom od 2 posto. Brodovi pod imenima „Bar“ i „Budva“ u eksploataciju su uvedeni 2014.
Uz redovno izmirivanje dospjelih kamata, Crnogorska plovidba je do sada Kinezima isplatila i jednu ratu glavnice kredita za svoje brodove u vrijednosti od 3,08 miliona američkih dolara ili 2,9 miliona eura, dok Barani još uživaju benefite grejs-perioda.
Prema izvještaju koji je za Vladu pripremilo Ministarstvo saobraćaja i pomorstva, Crnogorska plovidba je prošlu godinu po preliminarnim podacima, završila sa gubitkom od 4,97 miliona eura. Podaci za Barsku plovidbu nisu navedeni u materijalu koji je pripremio resor ministra Ivana Brajovića, a na sajtu Komisija za hartije od vrijednosti stoji da je ta kompanija na kraju trećeg kvartala prošle godine, imala gubitak od 1,91 miliona eura.
Iz Vlade su već najavili mogućnost da bi zbog lošeg poslovanja kompanije, država mogla doći u situaciju da Kinezima plaća garancije, koje u slučaju kredita Crnogorske plovidbe, iznose 39 miliona eura.
Inače, obje kompanije muči i drastičan pad vozarina – naknada za unajmljivanje brodova (time charter). Naime, zbog usporavanja svjetske, a pogotovo kineske ekonomije, smanjene su količine tereta koje se transportuju svjestkim morima, pa drastično padaju vozarine jer brodari moraju prihvatiti veoma niske cijene koje im nude unajmitelji, ako ne žele da svoje besposlene brodove stave u raspremu ili čak pošalju u rezališta. Ipak, brodovi i Crnogorske i Barske plovidbe trenutno su zaključeni u time charter kod unajmitelja „Sea Pioneer“ iz Londona po cijienama koje su čak i duplo ili trostruko veće nego što trenutno iznosi dnevna vozarina jednog handy size bulk carriera. Naime, prema podacima „Clarkson Shipping Inteligence Weekly“, ugledne publikacije koja prati kretanja u svjetskoj pomorskoj industriji, prosječna dnevna vozarina takvog broda trenutno u svijetu iznosi mizernih 3.211 dolara. Lani u ovo vrijeme iznosila je 5.485 dolara, a u martu 2014. čak 7.662 dolara.
U svom planu rada za ovu godinu Crnogorska plovidba je kao ključne ciljeve pored ostaloga navela i “iznalaženje načina za reprogramiranje obaveza prema kineskoj Exim banci zbog pada vozarina na tržištu– jer su vozarine trenutno na najnižem nivou od 1950.godine.” Menadžment te kompanije naveo je da treba raditi i na “održavanju permanentne zaposlenosti brodova u uslovima trenutno vrlo niskih vozarina” i pregovarati sa unajmiteljem o produženju time chartera koji za “Kotor” ističe 6.septembra ove, dok je “Dvadesetprvi maj” u najmu do kraja jula naredne godine. Crnogorskoj plovidbi približava sa i momenat velikog dodatnog finasijkog izdatka jer će brod “Kotor” najdalje do januara naredne godine, morati da ima dokovanje i tzv. special survey pregled sa manjim remontom.
Vlada je prema najavama ministra finansija Radoja Žugića, sa Kinezima već počela pregovore o reprogramiranju kredita za Crnogorsku plovidbu kako bi se njegovi uslovi doveli na nivo onih koji je država već ugovorila sa kineskom stranom za finasiranje gradnje prve dionice autoputa.
Sa druge strane, Barska plovidba ima trenutno važeći, za nju izuzetno povoljan time charter ugovor sa “Sea Pioneerom” za brodove “Bar” i “Budva”, zahvaljujući kojem kompanija redovno izmiruje sve svoje obaveze i vraća dospjele kamate Kinezima. Po aranžmanu sklopljenom septembra 2014, “Sea Pioneer” trenutno Baranima plaća oko 10 hiljada dolara dnevno po brodu, što je tri puta više od aktuelnih prilika na tržištu. Stoga je unajmitelj zatražio od menadžmenta “Barske” reviziju ugovora i ponovno utvrđivanje, odnosno smanjenje dnevnog najma, počev retroaktivno od druge godine važenja ugovora. Pri tome dnevni iznos najma, bi iznosio 8.000 dolara minus 3,75% brokerske provizije, a o tome bi se trebali izjasniti dioničari Barske plovidbe na Skupštini akcionara 26.marta.
“Ukoliko bi unajmitelj Sea Pioneer nastavio redovno da izmiruje obaveze, a u skladu sa Sporazumom o namirenju, to bi omogućilo normalno poslovanje i izmirenje takućih obaveza prema dobavljačima, zaposlenima, poslovnim partnerima i slično. Takođe, stvorili bi se uslovi da se akumuliraju neophodna sredstva za plaćanje kamate na kredit kod Exim banke, koja dospijeva za naplatu 21. jula 2016. Godine.”- stoji u dokumentu Ministarstva saobraćaja i pomorstva. Tada dospijeva druga ovogodišnja rata kamate kineskog kredita Baranima koja iznosi nešto preko 465 hiljada dolara.
“Ukoliko unajmitelj bude izvršavao svoje obaveze povodom najma brodova Barska plovidba će imati sredstva za izmirenje kamate koja dospijeva u julu 2016. godine.”- konstatovalo je Ministarstvo napominjući da prva rata glavnice kredita Barskoj plovidbi na naplatu dospijeva 21.jula 2018. i iznosi oko 2,013 miliona dolara.
“Ukoliko unajmitelj kompanija Sea Pioneer bude redovno izmirivala svoje obaveze i ukoliko ne dođe do dodatnih poremećaja i pogoršanja na tržištu najma brodova ili do poremećaja u odnosima sa trenutnim unajmiteljem, procjena je da će Barska plovidba imati mogućnost da akumulira dovoljno sredstava do jula 2018. godine za početak otplate glavnice i pripadajućih kamata na kredit.”- smatraju u resoru ministrra Ivana Brajovića, dodajući da opterećenje toj kompaniji predstavlja nerentabilno poslovanje njihove trajekte linije Bar-Bari-Bar. Na njoj je u januaru ove godine feribot “Sveti Stefan II” napravio ukupno 16 rotacija prevezavši 2.372 putnika, što je više od 400 putnika lošiji rezultat nego u januaru 2014. Promet automobila na trajektnoj liniji Bar-Bari-Bar u januaru ove godine iznosio je 589 komada u odnosu na 766 automobila prevezenih u istom mjesecu 2014, dok je ove godine brodom “Sveti Stefan II” transportovano 459 kamiona i trejlera, osjetno manje nego u januaru 2014. kada ih je bilo 528.
“Poslovni gubitak na ovoj liniji za mjesec januar iznosi 27.156 eura, bez troškova uprave.”- stoji u dokumnetu Ministarstva pomorstva i saobraćaja. Problem za Barane, osim sva konkurentnijeg transportnog pravca koji vodi preko Albanije i njene luke Drač odakle za Italiju i Grčku saobraćaju moderniji i za korinike trajektnih usluga jeftiniji brodovi, prvenstveno je star i dotrajao trajekt “Sveti Stefan II” izgrađen daleke 1973. Taj brod troši puno goriva i ne može biti isplativ sa ovako niskim nivooom putničkog i pogotovo, kamionskog saobraćaja.
