Most, tunel ili zaobilaznica oko Bokokotorskog zaliva – Veliko interesovanje građana potvrdilo aktuelnost tematike
Bilo koja odabrana solucija povezivanja obala u zalivu Boke Kotorske, bolja je od stavljanja problema ad acta – preko 20 godina, od čega Boka trpi samo gubitke, kao i država Crna Gora u cjelini
Većina anketiranih građana u Boki Kotorskoj ne želi premošćavanje zaliva izgradnjom mosta ili podzemnog tunela, već rješenje problema gužvi na saobraćajnicama u Herceg Novom, Tivtu i Kotoru vidi u izgradnji zaobilaznice oko Boke, planinskim zaleđem zaliva. Isto tako, većina smatra da realizaciji ovog pitanja treba pristupiti pažljivo i konačnu odluku donijeti na osnovu konsenzusa svih relevantnih struka. Ona mora biti usklađena sa uslovima zaštite prirodnog i kulturnog nasljeđa Boke, zvanično, jednog od stotinu najljepših zaliva svijeta i dijela UNESCO zaštićene prirodne i kulturne baštine čovječanstva.
Navedeni stavovi, rezultat su online ankete koju je portal Boka News sproveo na temu „Most, tunel ili zaobilaznica oko Bokokotorskog zaliva“, a u kojoj je, u proteklih gotovo mjesec dana, učestvovao iznenađujuće veliki broj građana koji su pokazali interesovanje za ovu temu. Da je najbolje rješenje izgradnja zaobilaznice oko Boke smatra 48% anketiranih, dok njih 30% smatra da se zaliv može premostiti izgradnjom podmorskog tunela. Za gradnju mosta kao najboljeg rješenja za ovaj problem, opredijelilo se svega 22% anketiranih.
Većina učesnika ankete (88%) smatra da pitanje povezivanja dvaju obala Boke treba da bude rezultat konsenzusa svih relevantnih struka, koji bi bio usklađen sa uslovima zaštite prirodnog i kulturnog nasljeđa, pa da se tek onda odabere konačno rješenje kako će se premošćavanje izvesti. Više od polovine anketiranih (55%) smatra da bi samo jedna od tri moguće varijante (zaobilaznica, most, podvodni tunel) bila dovoljna da se riješi ovaj problem, dok se čak 71% anketiranih protivi izgradnji mosta koji bi spojio dvije obale zaliva, suprotno upozorenjima UNESCO-a toj ideji. Da bi trebalo izgraditi most, uprkos stavovima UNESCO-a, smatra 29% učesnika ankete.
Mišljenja anketiranih podijeljena su oko toga da li bi izgradnja mosta ili podmorskog tunela i prilaznih puteva imala veliki uticaj na kulturni pejzaž Boke: 55% anketiranih smatra da bi to bio slučaj, dok njih 45% smatra da takvi objekti ne bi imali veliki uticaj na kulturni i prirodni pejzaž Boke.
Da treba širiti mrežu alternativnih puteva koji bi vodili prema budućoj trasi Jadransko-jonskog autoputa, te da je to prioritetnije negoli tražiti rješenje povezivanja dvaju obala Boke, smatra 53% učesnika ankete, dok se 47% ne slaže sa tim. Većina anketiranih (54%), mišljenja je da bi obilaznica oko Boke Kotorske, bez mosta ili tunela, riješila pitanje saobraćajnih gužvi i tranzita, 40% smatra da to ne bi bio slučaj, dok 6% učesnika nije željelo da odgovori na ovo pitanje. Vlada Crne Gore još nije odlučila da li će ući u realizaciju dvodecenijskog plana o gradnji mosta “Verige” koji bi saobraćajno povezao dvije obale Bokokotorskog zaliva, čemu se protive stručnjaci za zaštitu kulturnih dobara kao i Organizacija ujedinjenih nacija za obrazovanje, nauku i kulturu (UNESCO). Oni upozoravaju da bi gradnja mosta ugrozila status tog područja kao zaštićene svjetske kulturne baštine.
Jedna od ideja je izgradnja podmorskog tunela koju je najvećim dijelom promovisala Opština Herceg Novi, dok se o zaobilaznici oko zaliva kao soluciji za problem saobraćajnih gužvi na drumovinam Boke, i izmiještanju tranzitnog saobraćaja iz priobalja, kao sigurno najskupljem rješenju, do sada najmanje govorilo.
Ideja o gradnji mosta “Verige” pokrenuta je 1999. godine kada je na vlasti u Crnoj Gori bila DPS predsjednika Mila Đukanovića, a resorno ministarstvo saobraćaja i pomorstva vodio je Jusuf Kalamperović (SDP).
Most “Verige” preko Bokokotorskog zaliva je, kako je tada pojašnjavano, sastavni dio brze saobraćajnice duž Crnogorskog primorja, od granice sa Hrvatskom do granice sa Albanijom. Ukupna dužina mosta sa četiri saobraćajne trake, koji je bio previđen da se gradi između rta Sveta Nedjelja sa hercegnovske, odnosno Opatova sa tivatske strane, na južnom ulazu u tjesnac Verige, iznosila bi 981 m, od čega je glavni raspon između pilona 450 m. Most bi bio visok 65 m iznad nivoa mora. Dužina prilaznih puteva mostu sa obije strane, iznosila bi ukupno oko 1.800 m.
Za izbor lokacije i idejnog rješenja prelaska preko Bokokotorskog zaliva tada je raspisan međunarodni konkurs, na kome je prvo mjesto pripalo inženjerskom birou POINTING iz Maribora. Kasnije je izrada Glavnog projekta i Izvođačkog projekta čija izrada je završena 2003. godine, povjerena firmi GRADIS NG, takođe iz Maribora. Izrađena je Fizibiliti studija čiji rezultati su, navodno, pokazali opravdanost izgradnje objekta kome je vrijednost procijenjena na čak 150 miliona eura, sa internom stopom rentabiliteta od 14,1 % u varijanti klasičnog državnog finansiranja iz domaćih izvora i kredita. Iako je tada najavljeno da će gradnja mosta početi 2000. godine, projekat je do danas na čekanju jer se, u međuvremenu, u laičkoj ali i stručnoj javnosti podigla velika prašina oko uticaja izgradnje ovog mosta na vizuru zaliva Boke Kotorske, odnosno ovdašnjeg bogatog kulturno-istorijskog nasljeđa i jedinstvenog prirodnog ambijenta zaliva. Stručnjaci, naime, upozoravaju da bi gradnjom mosta trajno bilo narušeno prirodno i kulturno-istorijsko područje Kotora, opštine na čijoj teritoriji se nalazi najveći broj spomenika kulture, trećina ukupnog broja spomenika u Crnoj Gori. Gradnja mosta u srcu zaliva bi, smatraju iz NVO sektora koji se bavi očuvanjem graditeljskog nasljeđa i prostora Boke, ugrozila status Kotora na listi zaštićene svjetske baštine UNESCO-a jer bi tako velika intervencija u prostoru, u smislu saobraćajne infrastrukture, ugrozila izuzetnu vrijednost Bokokotorskog zaliva kao cjeline od neprocjenjivog značaja.
UNESCO je prvi put 2005. godine ukazao na problematičnost gradnje mosta “Verige”, da bi 2007. od Crne Gore zatražio da se uz pomoć međunarodnih eksperata ispita održivost projekta i utvrdi uticaj na kulturne i pejzažne vrijednosti tog zaštićenog područja. Dvije godine kasnije, stručnjaci Univerziteta u Ahenu, u Njemačkoj, u Studiji o vizuelnom uticaju planiranog mosta, zaključili su da bi “najbolje rješenje bilo da se odustane od gradnje mosta i prilaznih puteva”. U zaključcima i preporukama komisije UNESCO-a iz 2018. godine, koja je tada boravila i sagledala stanje u Boki sa naglaskom na zaštićeno prirodno i područje kulturno-istorijske baštine Kotorskog zaliva, jasno je naznačeno da bi crnogorske vlasti trebalo da odustanu od gradnje mosta “Verige”.“Koncept mosta preko tjesnaca Verige treba konačno ostaviti po strani. Dalja istraživanja treba usmjeriti ka tunelu ispod moreuza ili alternativnim rutama koje izbegavaju most”- piše u tom mišljenju komisije UNESCO.
U međuvremenu, u Crnoj Gori je, u avgustu 2020. godine, došlo do promjene trodecenijske vlasti DPS-a, ali ni nova garnitura vlasti u Podgorici nije još zvanično odustala od namjere da gradi kontroverzni most. Još uvijek su u toku “aktivnosti u vezi sa analizom varijanti koridora prelaska preko Bokokotorskog zaliva”, pa je državno preduzeće “Monteput” tako počelo “aktivnosti na izradi idejnih rješenja i vrjednovanja varijanti, jedne koja se odnosi na prelazak zaliva u zoni Veriga i druge varijante prelaska preko poluostrva Luštica.” Sve to se radi uprkos činjenici da je HIA (Heritage Impact Assessment) studija o uticaju gradnje mosta na prirodno i kulturno-istorijsko područje Kotora, takođe rezultirala negativnim mišljenjem za gradnju tog objekta, a za koju su, svojevremeno, interesovanje pokazivale firme iz Azerbejdžana, Hrvatske, Belgije i Izraela. U međuvremenu, pojavila se nova ideja o premošćavanju Boke podmorskim tunelom, ali ne na potezu Sveta Nedjelja – Opatovo, jer je i Vlada bila protiv izgradnje takvog tunela kao “višestruko nepovoljnije varijante od mosta sa prostorno-urbanističko, tehničko-ekonomskog, saobraćajno-tehničkog, ekološkog, funkcionalnog i bezbjednosnog aspekta”. Naime, lokalne vlasti u Herceg Novom inicirale su ideju da se podmorski tunel gradi između Zelenike i obale polustrva Luštica i čak taj projekat uvrstile u mapu investicija koju je objavila Opština Herceg Novi. Kako je navedeno u tom planu, dužina tunela bila bi 1,7 km sa pristupnim saobraćajnicama dužine 2 km. U tunelu bi bile dvije saobraćajne trake, pješačka i biciklistička staza. U procjenama Opštine navodi se da bi projekat koštao oko 100 miliona eura, te da bi se on otplatio u roku od 15 do 20 godina i da bi se za njegovu relaizaciju mogla dobiti sredstva iz EU fondova.
Kada je u pitanju spajanje obala od Zelenike ili Kumbora prema Luštici, Opština Herceg Novi je uradila idejno rješenje za izgradnju podvodnog tunela – potvrdio je Boka News-u hercegnovski gradonačelnik Stevan Katić.
„U prethodnom periodu smo sa Ministarstvom za ekologiju i prostorno planiranje imali komunikaciju u pravcu toga da oni finansiraju razradu tog rješenja. Povezali smo se sa stručnjacima iz Belgije i Holandije koji imaju iskustvo u ovakvim projektima i očekujemo njihov dolazak u narednom periodu. Nadamo se da će i sadašnje Ministarstvo nastaviti rad na ovom rješenju jer je riječ o projektu od državnog značaja koji treba da vodi nadležni državni organ“ – istakao je Katić, naglasivši da je rješavanje ovog pitanja u interesu svih opština u Boki i cijele Crne Gore i ono mora da bude državni prioritet.
„U glavnu putnu infrastrukturu u Boki nije se ozbiljnije ulagalo od izgradnje Jadranske magistrale 60-ih godina, zbog čega svake godine imamo saobraćajne „čepove“, višesatna čekanja koja blokiraju funkcionisanje cijelog jednog regiona, nezadovoljne građane i turiste. S obzirom na ozbiljnost situacije, ova tema je i ranije bila predmet sastanaka između predsjednika Opština Herceg Novi, Kotor, Tivat i Budva. Tada je postignut visok stepen saglasnosti da je optimalno i održivo rješenje spajanje dvije obale zaliva na potezu između Zelenike i Kumbora, ka Luštici“ – istakao je prvi čovjek Herceg Novog. Dodao je da je u vezi izgradnje eventualne buduće brze saobraćajnice na poluostrvu Luštica koja bi na sebe preuzimala saobraćaj iz budućeg podmorskog tunela, Opština Herceg Novi završila projektnu dokumentaciju za put Klinci-Babunci na Luštici, a prije nešto više od tri mjeseca izabran je izvođač radova za tu dionicu, te se očekuje uskoro i početak radova. Za lokalnu zaobilaznicu od Sutorine do Zelenike je u toku izrada projektne dokumentacije vrijedna oko 340 hiljada eura.
Katić je istakao da Opština Herceg Novi „podržava i snažno se zalaže za rješavanje pitanja zaobilaznice oko Herceg Novog i Boke, što podrazumijeva i izgradnju veze između dvije obale Bokokotorskog zaliva.“
„Herceg Novi se zalaže za izgradnju lokalne zaobilaznice od Sutorine do Zelenike, koja bi se nastavljala trasom preko poluostrva Luštica, zatim spajala sa novim putem Klinci-Babunci i dalje nastavljala koridorom ka Budvi. Ovaj projekat podrazumijeva spajanje dvije obale zaliva na potezu između Zelenike i Kumbora ka Luštici, gdje su moguće dvije opcije – izgradnja tunela ili mosta. Zaobilaznica koja bi išla ovom trasom bila bi značajna ne samo za Herceg Novi, već bi se njome zaobilazili i Kotor i Tivat“- mišljenja je on. Katić dodaje da uz lokalne zaobilaznice koje bi rasteretile saobraćaj u Boki, paralelno treba rješavati pitanje tranzitnog saobraćaja.
„Smatramo da je izgradnja Jadransko-jonskog puta najbolje rješenje za izmještanje kompletnog tranzitnog saobraćaja iz Boke. Država Crna Gora treba da sa Bosnom i Hercegovinom i Hrvatskom ubrza procedure koje se tiču ovoga projekta, jer bi Jadransko-jonski put preusmjerio tranzit, što bi u ogromnoj mjeri uticalo na smanjenje gužvi na saobraćajnicama u zalivu“- naglašava novski gradonačelnik.
Katić podsjeća da je UNESCO dao svoje mišljenje u vezi sa izgradnjom mosta „Verige“, ali smatra da je potrebno „ozbiljnije se pozabaviti tim dokumentom.“
„Važno je sagledati i detaljno se upoznati sa onim što su smjernice i mišljenja UNESCO-a, kako bismo imali jasnu sliku o tome kakav je njihov stav i koje sve mogućnosti imamo, a djeluje da se tome do sada nije pristupalo na ovaj način. Kada je u pitanju predlog da se pravi most ili tunel od Zelenike ili Kumbora do Luštice, UNESCO nije dao mišljenje, tako da je to pitanje o kojem tek treba uspostaviti komunikaciju. Smatramo da se dvije obale zaliva na neki način moraju spojiti – ili tunelom ili mostom, a Herceg-Novi će podržati ono od ponuđenih rješenja koje je najviše prihvatljivo za UNESCO, jer je od neupitnog značaja za sve nas sačuvati status Kotora kao grada na listi svjetske kulturne baštine“ – zaključio je hercegnovski gradonačelnik.
Sa druge strane, Tivćani nisu baš tako uvjereni da je podmorski tunel između Zelenike i Luštice pravo rješenje, kao ni most „Verige“.
„U toku je izrada studija koje se rade u okviru Tehničke pomoći – „Investicioni okvir za Zapadni Balkan – Tehnička pomoć 5 (IPF 5)“ i ista je u dosadašnjoj analizi prelaska Bokokotorskog zaliva na relaciji Zelenika – Luštica tunelom, pokazala da se, imajući u vidu konfiguraciju terena i nagibe zahtijevane u dugačkim tunelima, radi o neracionalnoj varijanti u pogledu izgradnje, kao i u pogledu održavanja i upravljanja. Dosadašnji nalazi navedene studije ukazuju na to da varijanta prelaska mostom ima takođe ozbiljna ograničenja, jer su troškovi eksproprijacije gotovo na visini troškova građevinskih radova. Dakle, nemoguće je sa nivoa lokalne samouprave dati odgovor koje je “najbolje rješenje”, već isto mora biti rezultat konsultacije svih nadležnih institucija, ljudi različitih struka, savjetodavnih tijela i veoma ozbiljnih analiza i studija kakva i jeste preporuka tima koji radi na izradi Prostornog plana Crne Gore do 2040. godine”- rekli su Boka News-u u Sekretarijatu za uređenje prostora Opštine Tivat.
Naglašavaju da rješavanje problema saobraćajnih gužvi u Boki Kotorskoj treba posmatrati sa više aspekata – od razvoja mreže gradskih saobraćajnica, nedrumskog saobraćaja, poboljšavanja službe trajekta, razvoja gradskog prevoza, do definisanja pomenutih infrastrukturnih koridora saobraćajnica višeg ranga. Ističu da u primorskom regionu, kao i na nivou Crne Gore, postoje otvorene dileme u vezi definisanja koridora.
“Odgovore na ova pitanja daće Prostorni plan Crne Gore koji je u izradi, i koji je rješavanje koridora saobraćajnice za brzi motorni saobraćaj postavio kao jedno od prioritetnih za izradu daljih faza planskog dokumenta”- kažu u Sekretarijatu, podsjećajući da je do sada važeći Prostorni plan CG do 2020, predviđao koridor sa prelaskom preko Bokokotorskog zaliva, a u Prostornom planu posebne namjene za obalno područje Crne Gore, predložena su alternativna rješenja preko Luštice. Teritorija opštine Tivat je Procjenom uticaja na baštinu za Prirodno i kulturno-istorijsko područje Kotora (Heritage impact assessment – HIA) prepoznata kao zaštitna – buffer zona UNESCO područja.
“Imajući u vidu negativne efekte koje bi most “Verige” proizveo narušavajući integritet i vizuelni identitet kulturnog pejzaža Boke Kotorske kao cjeline, Opština Tivat je više puta istakla da je potrebno pristupiti pronalaženju alternativnog rješenja koje bi imalo manje negativan uticaj, a poboljšalo saobraćajnu mrežu Boke Kotorske. Varijanta koridora preko Luštice je svakako prihvatljivija sa aspekta izbjegavanja konflikta sa UNESCO zaštićenim područjem, ali se ne može zanemariti ni njen potencijalni uticaj na predio Luštice”- objašnjavaju u tom Sekretarijatu, dodajući da bi sve te dileme trebalo da razriješi nacrt novog Prostornog plana države do 2040. godine koji je u izradi.
“Sugestija Opštine Tivat bila je da se preispita koliko je uopšte opravdano planirati koridor saobraćajnice za brzi motorni saobraćaj, imajući u vidu veoma malu površinu naše opštine. Postavlja se pitanje šta će Tivat dobiti od toga osim trajno devastiranog prostora, naročito imajući u vidu rang saobraćajnice i to da je ista isključivo tranzitnog karaktera” – upozoravaju iz lokalne uprave Tivta uz napomenu da “za varijantu koridora na relaciji Zelenika-Luštica, podvodnim tunelom ili mostom dalje preko Luštice do Lastve Grbaljske, ne postoji tehnička dokumentacija, osim analize kroz Studiju IPF5 koja je u finalnoj fazi izrade.”
“Kako je već navedeno, jasno je da bi i ovo rješenje imalo značajan uticaj na sam prostor i njegove kulturne i prirodne vrijednosti. Za Opštinu Herceg Novi svakako se radi o povoljnijoj varijanti zbog aspekta povezivanja dijelova teritorije te opštine ”- pojasnili su iz Sekretarijata.
TIVAT I HERCEG NOVI SPREMNI DA PREUZMU TRAJEKTNI PREVOZ
Iz obije lokalne samouprave izrazili su spremnost da ukoliko to okolnosti dozvole, Tivat i Herceg Novi preuzmu djelatnost trajektnog prevoza vozila i putnika na jedinoj trajektnoj liniji u zalivu Lepetane – Kamenari. Ovu djelatnost trenutno obavlja privatna komanija Pomorski saobraćaj iz Kamenara, na osnovu ugovora sa Morskim Dobrom o zakupu dva pristaništa, isteklog 2019, a koji je produžavan aneksima. U međuvremenu je Morsko Dobro najavilo da će raskinuti ugovor sa Pomorskim saobraćajem, ali nije dobilo zvaničnu podršku Vlade za taj korak, niti je Vlada do sada pokrenula proceduru raspisivanja tendera za dodjelu koncesije na obavljanje trajektnog prevoza na liniji Kamenari – Lepetane, a što je zakonska obaveza države da učini kada je u pitanju dodjela prava na taj, u suštini, privredni monopol.
“Opština Herceg Novi i Opština Tivat su već izrazile spremnost da preuzmu trajektnu liniju Kamenari – Lepetane, u saradnji sa Morskim dobrom. U zavisnosti od samog raskida ugovora, mi smo spremni da osnujemo kompaniju kojom bi dvije opštine zajednički upravljale“ – kazao nam je gradonačenik Herceg Novog Stevan Katić. On je dodao da Opština Herceg Novi planira da po završetku izgradnje putnog pravca za kompleks Monte Rose na Luštici „uvede dodatnu trajektnu liniju od Zelenike do Rosa, što je predviđeno i omogućeno važećom planskom dokumentacijom.“
„Ova saobraćajna komunikacija dodatno bi rasteretila saobraćaj do izgradnje mosta/tunela“- smatra Katić.
Njegov kolega iz Tivta Željko Komnenović takođe je kazao da je tivatska lokalna uprava spremna da zajedno sa Opštinom Herceg Novi “u narednom periodu predvidi(mo) sredstva za preuzimanje trajektnog prevoza na liniji Lepetane – Kamenari.”
“U dogovoru sa Vladom Crne Gore, moguće je traženje partnera na ovom projektu koji bi po modelu privatno-javnog partnerstva riješio ovo pitanje u duhu očuvanja javnog interesa” – podvukao je Komnenović.
VOX POPULI
Učesnici ankete Boka News-a iznijeli su i više zanimljivih mišljenja o tome koje bi, po njihovom mišljenju, bilo optimalno rješenje za problem saobraćajnih gužvi u Boki.
*Izgraditi most, koji bi sigurno bio za divljenje kako nama, tako i turistima koji dolaze. Sigurno bi i ti isti turisti bili zadovoljniji da ne čekaju da pređu iz Kamenara u Lepetane po dvije ure ljeti, nego da odu preko mosta bez puno ikakvih gužvi. Koliko je poznato, dosta je mostova i drugih građevina urađeno u Italiji ili Španiji, pa ih taj famozni UNESKO nije uklonio. A drugo, optimalno rješenje je naravno Jadransko-jonska magistrala koja bi uklonila 70% gužvi sa našeg primorja i rasteretila saobraćaj u svim gradovima. To valjda i mala đeca više znaju, nemo’te.
*Autoput na prostoru iza Orjena i Lovćena koji bi povezao autoput iz Popovog polja prema Podgorici i dalje prema Albaniji. Uporedo, izrada mosta na lokaciji Kumborskog tjesnaca koji bi povezao opštinu Herceg Novi unutar nje same i sa opštinama Tivat i Kotor bez ugrožavanja unutrašnjeg zaliva Boke i tjesnaca Verige.
*Saobraćajnicu i most planirati sa karakteristikama sličnim rješenju Pelješkog mosta sa pratećim saobraćajnicama. Obilaznica oko Boke da bi se rasteretili donji putevi, a gradile zgrade, kuće itd. jer će početi gradit i na ponte ako ostane ovako.
*Mislim da nije rješenje u gradnji novih cesta, nego se Boka treba razviti kroz održivi razvoj, koji je bolji i za čovjeka kao i za prirodu. Da li je iko pomislio na gradnju željeznice Ploče-Dubrovnik-Kotor-Bar? Cesta ni u kakvom slučaju neće spasiti Boku gužve. Isto tako bi obilaznica mogla, ako bi se gradila nisko iznad zaliva, uništiti pejzaž i vedutu Boke Kotorske.
*Kombinacija obilaznice gradova i izgradnje mosta
*Jadransko-jonski autoput sa obilaznicama oko jadranskih gradova.
*Zaobilaznica oko Boke sa alternativnim spojkama sa brzom cestom ili jadransko-jonskim autoputem. Ni most ni tunel, nikako.
*Izgradnja tunela ispod Boke Kotorske koji bi povezao Zeleniku i Lušticu i sve ovo u sklopu Jadransko-jonskog autoputa, gdje bi se odmah započela gradnja najopterećenijeg dijela postojećih puteva koji idu od Herceg Novog do Budve.
*Most na Verigama. UNESKO nije reagirala na masu objekata divlje izgrađenih. Zašto bi most bio problem.
*Obilaznica u zaleđu oko Boke – bez alternative !!! Dosta je više sa devastacijom prirodnih znamenitosti i kulturnog pejzaža Boke Kotorske. Zabraniti svaku gradnju u zoni postojećih saobraćajnica, proširiti ih gdjegod je to moguće i u njihovoj zoni ukloniti sve nelegalno, a često i legalno sagrađene objekte. Graditi samo nove pristupne puteve prema zaobilaznici.
*Obilaznica konačno da se uradi. O mostu slušamo već 40 godina.
*Most ili tunel od Prevlake do Luštice i obilaznica preko poluostrva Luštica.
Ovaj tekst nastao je u okviru programa Media for All koji finansira Vlada Velike Britanije. Prikupljeni sadržaj i izneseni stavovi predstavljaju izričitu odgovornost autora.
