„Mi znamo više o površini Meseca i o Marsu nego o dubokom morskom dnu.”
Pol Snelgrouv, okeanograf
Podvodni predjeli Crne Gore
Laboratorija za arheologiju pomorstva, Pomorskog fakulteta u Kotoru, UCG nastoji da u saradnji sa relevantnim institucijama, korišćenjem metoda daljisnke detekcije, doprinese osvijetljavanju podvodnih predjela Crne Gore i omogući javnu dostupnost naučnih saznanja.
Misterije nevidljivih predjela morskog dna
Zagledani u mirnu površinu, sa obale, koristimo maštu da sagledamo ono što posle prozirnog plićaka nestaje u nepoznatoj dubini modrog plavetnila.
Sagledavajući podvodne predjele pokušavamo da damo smisao nevidljivom. Stvaramo slike koje nikada nijesmo vidjeli. Spajamo ih sa lokalnim primorskim pričama, mitovima i legendama.
Kočarski pejzaži morskog dna
Slušamo priče ribara i kočara, koji su svojim mrežama učili o oblicima i formama morskog dna. Mreže su im prenosile poruke o ravnoj pjeskovitoj pustinji, grebenima, kamenitom dnu, olupinama brodova. Ucrtavajući u karte gdje im je mreža zapela ili gdje su je izgubili, oni su to znanje prenosili sljedećim generacijama. Obilježavajući tačku na karti sa misterioznim imenom “zakoč”, zaobilazili su je, otkrivajući nove podvodne horizonte. Oko tih “zakoča” vremenom su se zbrajale priče o morskom dnu, a ribarska karta je osvijetljavala nepoznate podvodne prijedele.
Digitalni podvodni predjeli
Zamislite da se isuši more, da možemo da vidimo, kao na kopnu, kako izgledaju svi ti predjeli o kojima pričaju ribari, koje su ucrtali u svoje karte. Primjenom digitalne tehnologije to je danas postalo potpuno moguće. Primjenom različitih vrsta senzora i sonara više nije potrebno zamišljati podvodne predjele, možemo ih realno sagledati.
Bočni sonar ili Side Scan Sonar (SSS) brod vuče iza sebe kao što kočari vuku mrežu. On koristi zvučne impulse visoke frekvencije koji se odbijaju od morskog dna i pretvaraju u digitalne podatke. Lako mogu uočiti različiti tipovi poput peskovitog, muljevitog i kamenitog, dna prekrivenog biljnim svijetom. Uočavaju se grebeni, olupine brodova i predmeti. Podaci su dvodimenzionalni i karakterišu ih tamne senke objekata koji su viši od morskog dna. Tipično, bočni sonar se sastoji od dva odašiljača-prijemnika koji se nalaze sa obje strane uređaja.
Trodimenzionalno mapiranje morskog dna omogućava Multibeam Echosounder Sonar (MBES). Najčešće montiran na trup broda, on je uobičajen alat istražvačkih plovila. Za vizuelizaciju podvodnih predjela koristi više zvučnih signala koji se odbijaju i šalju informacije o dubini, visini i oblicima. Zbog višestrukih snopova zvučnih signala, on široko mapira deo morskog dna ispod broda. Trodimenzionalni podaci u različitim bojama predstavljaju razlike u dubinama, ali i “anomalije” koje su najčešće olupine brodova ili potonuli predmeti.
Bočni i Multibeam Echosounder Sonar danas predstavljaju najmoćnije alate za mapiranje podvodnih predjela. Ova metoda, koju koriste nauke poput podvodne arheologije, arheologije pomorstva, biologije pomorstva, okeanografije, hidrografije, se naziva daljinska detekcija ili geofizika. Osim kao brodski uređaji, ovi sonari se sve česće koriste ugrađeni na daljinski upravljane robote tipa AUV i ROV.
/Darko Kovačević/
