U savremenom digitalnom dobu, gdje su društvene mreže postale sastavni dio svakodnevice mladih, granice između stvarnog i virtuelnog nasilja sve se više brišu. Iza naizgled bezazlenih komentara i poruka često se kriju duboki emocionalni ožiljci. Elektronsko nasilje – nevidljivo, ali sveprisutno – jedan je od najsuptilnijih i najopasnijih oblika vršnjačkog nasilja današnjice.
Ovom važnom temom bavila se dr Marija Draganić, koja je na svečanosti povodom Dana Univerziteta Crne Gore promovisana u zvanje doktora nauka, u okviru Filozofskog fakulteta UCG u Nikšiću. U svom doktorskom radu „Oblici, zastupljenost i prevencija elektronskog nasilja među srednjoškolcima u Crnoj Gori“, autorka nudi vrijedne uvide u složenu dinamiku onlajn nasilja među mladima.
Istraživanjem je obuhvaćeno 202 učenika iz deset srednjih škola širom Crne Gore – iz sjeverne, centralne i južne regije. Uz njih, ispitano je i 100 nastavnika i 10 stručnih saradnika. Korišćeni su standardizovani upitnici koji su omogućili uvid u obrasce ponašanja, psihološke posljedice i postojeće mehanizme prevencije.
Nalazi istraživanja otkrivaju zabrinjavajući nivo prisutnosti elektronskog nasilja među srednjoškolcima u Crnoj Gori. Gotovo polovina učenika (44,4%) priznaje da je barem povremeno činila verbalno nasilje putem interneta, dok je više od trećine (33,2%) bilo uključeno u ozbiljnije digitalne prekršaje poput falsifikovanja i kriminalnih radnji. Skrivanje identiteta i manipulacije, kao što su korišćenje tuđih profila ili kreiranje lažnih stranica, izdvojeni su kao jedan od dominantnih obrazaca nasilnog ponašanja. U isto vrijeme, visok procenat učenika se nalazi i na strani žrtve: 45% je doživjelo verbalno nasilje, 30% sakrivanje identiteta i laži, a 40% online falsifikovanje. Ovi podaci potvrđuju obostranu umiješanost – i u vršenju i u doživljavanju nasilja – čime se dodatno naglašava dubina problema.
Zahvaljujući pažljivo provedenoj faktorskoj analizi, identifikovana su tri ključna oblika elektronskog nasilja: verbalno nasilje, skrivanje identiteta i širenje laži, te kriminalne i manipulativne radnje na mreži. Najčešći oblici zlostavljanja uključuju ruganje, ismijavanje, širenje glasina i distribuciju tuđeg sadržaja bez dozvole – ponašanja koja, iako digitalna, ostavljaju vrlo stvarne psihološke posljedice. S obzirom na jasno potvrđenu prisutnost i težinu problema, rezultati ovog istraživanja predstavljaju snažan poziv na djelovanje i sistemsku prevenciju u obrazovnom okruženju.
Psihološke posljedice elektronskog nasilja nijesu zanemarljive – istraživanje potvrđuje vezu sa depresijom, anksioznošću i stresom, posebno kod učenika koji su doživjeli teže oblike nasilja poput falsifikovanja i prijetnji. Žrtve su često suočene i sa padom akademskog uspjeha i lošijim položajem u društvu. Kao uzroci nasilnog ponašanja izdvajaju se prolazak kroz težak životni period, ljubomora, osveta i porodična disfunkcija.
Posebnu pažnju zaslužuje podatak da 30% stručnih saradnika i 40% nastavnika nije upoznato sa svim oblicima elektronskog nasilja, dok mnogima nedostaju digitalne vještine potrebne za pravovremenu i efikasnu reakciju.
