Kada govorimo o zaštiti kulturnih dobara moramo imati u vidu neophodnot djelovanja na više nivoa, od istraživanja kulturnih dobara, sprovođenja konzervatorskih mjera, prezentacije, kao i njihovog održivog korišćenja. Još 1931. godine na Međunarodnoj konferenciji u Atini prepoznata je važnost adekvatne namjene i kontinuiranog korištenja kulturno – istorijskih građevina, kako bi se sačuvale za buduće generacije, a na neophodnost ovakvog pristupa ukazuje i član 5 Venecijanske povelje iz 1964. godine, u kome, između ostalog, stoji: „Očuvanje spomenika uvijek olakšava njihova društveno korisna upotreba.“
U tom kontekstu treba posmatrati i aktuelne radove na rekonstrukciji kulturnog dobra Tvrđava Španjola u Herceg Novom, koja je zaštićena 1957. godine.
Današnji izgled tvrđave sublimat je više arhitektonskih faza, nastalih u različitim vremenskim periodima od XV do XX vijeka. Starije, skromnije, utvrđenje rekonstruisali su Turci 1548. godine, kada je tvrđava u velikoj mjeri dobila današnji izgled, dok istočni dio ima odlike karakteristične za austrougarsku fortifikacionu arhitekturu.
Posjedovala je vojnu namjenu do XX vijeka, tokom Drugog svjetskog rata u njoj je bio zatvor, a potom je bila napuštena. Tvrđava u osnovi ima oblik kvadrata, koji je naglašen sa četiri jake kružne kule, koje su visinom iste kao ostatak perimetra.
Uprava za zaštitu kulturnih dobara dala je saglasnost na Glavni konzervatorski projekat rekonstrukcije i revitalizacije Tvrđave Španjola za potrebe međunarodnog kreativnog centa, koji je izradila firma Enforma d.o.o.
Rekonstrukcija tvrđave realizuje se u okviru „Sa creativity” projekta, uz podršku Interreg IPA programa Južni Jadran, a glavni partner je Ministarstvo kulture i medija Crne Gore. U toku je realizacija prve faze projekta, a izvođač radova je firma „Koto“.
