Akcija za ljudska prava (HRA), Centar za građansko obrazovanje (CGO) i Centar za mirovno i žensko obrazovanje – ANIMA pozvali su Skupštinu i Vladu Crne Gore da hitno utvrde 11. jul kao zvaničan Dan sjećanja na žrtve genocida u Srebrenici.
Iz te tri nevladine organizacije (NVO) su, u susret obilježavanju 30. godišnjice genocida u Srebrenici, pozvali Skupštinu i Vladu da već ove godine organizuju obilježavanje Dana sjećanja na žrtve tog genocida na dostojanstven način, u skladu sa Rezolucijom Generalne skupštine Ujedinjenih nacija (UN) iz prošle godine i Rezolucijom Skupštine Crne Gore iz 2021. godine.
Iz HRA, CGO-a i ANIMA-e su podsjetili da od 2021. godine svake godine zahtijevaju da Crna Gora zvanično ustanovi 11. jul kao Dan sjećanja.
Oni su naveli da je prošle godine, povodom obilježavanja 29. godišnjice genocida u Srebrenici, tu inicijativu podržalo i 76 nevladinih organizacija iz Crne Gore.
„Podsjećamo, pripadnici Vojske Republike Srpske (VRS) od 11. do 19. jula 1995. godine, sistematski su ubili preko osam hiljada nenaoružanih Bošnjaka starosti od 14 do 70 godina“, kaže se u saopštenju.
Navodi se da je ubijeno i preko 600 djece, a najmlađa žrtva je beba, rođena 13. jula 1995, ekshumirana iz masovne grobnice kod Srebrenice 2012. godine.
Ističe se da genocid u Srebrenici predstavlja najmasovniji zločin izvršen na tlu Evrope nakon Drugog svjetskog rata, koji je utvrđen presudama Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) i presudom Međunarodnog suda pravde (MSP).
„Nacionalni sudovi Bosne i Hercegovine, Srbije, Hrvatske, Njemačke, Austrije, Švajcarske i Holandije, takođe, su utvrdili da su u Srebrenici pripadnici Vojske Republike Srpske, kao i specijalne jedinice Republike Srbije (“Škorpioni”), izvršili genocide i druge ratne zločine“, kaže se u saopštenju.
Iz HRA, CGO-a i ANIMA-e su naveli da su MKSJ i Međunarodni rezidualni mehanizam osudili 21 osobu za zločine u Srebrenici, od kojih sedam za zločin genocida na osnovu preko 1,5 hiljada svjedočenja i oko 28 hiljada dokaznih predmeta.
„U BiH je za ista djela pravosnažno osuđena 31 osoba, od čega 14 za genocid, u Srbiji njih pet, a u Hrvatskoj dvije“, rekli su iz tri NVO.
Oni su dodali da je Skupština još 17. juna 2021. godine usvojila Rezoluciju o genocidu u Srebrenici, kojom je prepoznala genocid počinjen u julu 1995. godine i obavezala se na njegovu osudu i njegovanje kulture sjećanja.
U saopštenju se podsjeća da je Crna Gora, prema Rezoluciji Generalne skupštine UN iz prošle godine, dužna da već ove godine zvanično obilježi 11. jul kao Dan sjećanja na žrtve genocida u Srebrenici.
„U članu 1 Rezolucije Generalne skupštine UN određeno je da se 11. jul proglasi Međunarodnim danom sjećanja i komemoracije genocida u Srebrenici, koji će se obilježavati svake godine, dok član 1 stav 5 Rezolucije Skupštine Crne Gore naglašava značaj proglašenja 11. jula Danom sjećanja na žrtve genocida u Srebrenici“, kaže se u saopštenju.
Navodi se da se svjedoči brojnim izrazima nedostatka institucionalne svijesti i senzibiliteta kada je riječ o kulturi sjećanja.
„Oni su odraz izostanka sistemskog pristupa suočavanju s prošlošću. I pored formalnih akata i deklarativnog preuzimanja obaveza od strane donosilaca odluka, u crnogorskom društvu i dalje postoje snažni narativi negiranja ili relativizovanja genocida u Srebrenici, koje ne prati i odgovarajuća reakcija nadležnih“, kaže se u saopštenju.
Ističe se da rezultati istraživanja CGO-a iz januara pokazuju da značajan dio građana Crne Gore negira tvrdnju da je u Srebrenici počinjen genocid – gotovo svaki peti ispitanik (18.5 odsto), dok je 16.5 odsto građana uzdržano po tom pitanju.
„Istraživanje CGO-a iz prošle godine, rađeno na uzorku iz populacije mladih, pokazalo je slične rezultate, odnosno da oko 15 odsto mladih negira genocid u Srebrenici, a da 18.4 odsto mladih ne zna ili odbija da odgovori na pitanje u vezi genocida u Srebrenici“, navodi se u saopštenju.
Kako se dodaje, to ukazuje na ozbiljne nedostatke u opštoj informisanosti građana, ali i izazove u kulturi sjećanja i suočavanja s prošlošću, koje retrogradni narativi dodatno kompromituju.
U saopštenju se navodi da negiranje genocida ili umanjivanje njegove težine nije samo protivno zakonu, već predstavlja i vrijeđanje dostojanstva žrtava i njihovih porodica, ali i direktna prijetnja miru i stabilnosti u regionu.
„Kultura sjećanja i jasno distanciranje države od ratnih zločina, uključujući genocid, predstavljaju temelj odgovornog društva zasnovanog na vladavini prava, istini i poštovanju ljudskih prava“, dodaje se u saopštenju.
Iz HRA, CGO-a i ANIMA-e su naglasili da institucije Crne Gore imaju odgovornost da ovu važnu godišnjicu obilježe dostojanstveno, u skladu sa međunarodnim standardima i sopstvenim rezolucijama, kako bi se žrtvama genocida u Srebrenici odala dužna počast, a preživjelima pružila podrška i priznanje za njihovu patnju.
Oni su pozvali nadležne da hitno pokrenu proceduru za zvanično proglašenje 11. jula Danom sjećanja na genocid u Srebrenici i uvrste ovu tačku u dnevni red Skupštine.
Tri NVO su pozvali nadležne da već ove godine preduzmu sve potrebne korake kako bi se 11. jul zvanično obilježio kao Dan sjećanja na žrtve genocida u Srebrenici, čime bi Crna Gora pokazala dosljednost u odnosu na svoje proklamovane vrijednosti i međunarodne obaveze.
Iz HRA, CGO-a i ANIMA-e su pozvali nadležne i da objave program obilježavanja tog datuma za ovu godinu, u skladu s međunarodnim standardima i domaćim obavezama.
Oni su istakli da već ove godine Crna Gora mora pokazati privrženost svojim principima i međunarodnim obavezama i spremnost da se suoči s prošlošću na dostojanstven i odgovoran način.
„Zvanično proglašenje 11. jula Danom sjećanja na žrtve genocida u Srebrenici i njegovo institucionalno obilježavanje poslalo bi jasnu poruku posvećenosti istini, pravdi i kulturi sjećanja“, kaže se u saopštenju.
Navodi se da bi to bila važna mjera protiv negiranja ovog zločina, koja bi doprinijela obrazovanju mladih generacija o opasnostima mržnje, nacionalizma i ratnih zločina i obezbijedila trajni mir u regionu.
