Jedna od najvećih direktnih stranih investicija u obalsti drumskog saobraćaja u Crnoj Gori – autobuski prevoznik Jadran Ekspres mogao bi biti ugašen, a skoro 30 radnika ostati bez posla zbog kontroverznih crnogorskih zakona i postupanja naših nadležnih državnih organa. Takav epilog mogao bi rezultirati i tužbom protiv države Crne Gore pred evropskih sudovima za nadoknadu višemilionske štete, ali i tužbom protiv Crne Gore pred nadležnim tijelima CEFTA.
Kazao nam je osnivač i direktor kompanije Globtrour iz Međugorja, Rajko Zelenika koji već skoro godinu bezupješno „vodi bitku“ sa crnogorskim institucijama sa kojima se spori oko načina na koji naša država uređuje i kontroliše međunarodni linijski autobuski prevoz. Zelenika važi za „cara autobusa“ u regionu bivše Jugoslavije jer kontroliše više kompanija: Globtour i Salinea u BiH, Croatiabus Hrvatskoj, Jadran Ekspres u Srbiji i istoimenu kompaniju u Crnoj Gori, Adria Tours u Albaniji, a od jeseni prošle godine Zelenika je postao i jedinstven slučaj da je kao privrednik iz regiona bivše Jugoslavije postao vlasnik jedne od najuglednijih kompanija za prevoz putnika u jednoj od najrazvijenijih država Evropi – Njemačkoj. On je naime, kupio posrnuli čuveni Deutsche Touring iz Franfurta koji ima tradiciju dugu preko 70 godina i spasio tu kompaniju bankrota. Zelenikine kompanije zapošljavaju preko 600 ljudi i raspolažu sa skoro 300 modernih autobusa koji redovnim linijama povezuju region zapadnog Balkana sa zapadnom, centralnom i sjevernom Evropom.
„Mi funkcnišemo u tolikom broju zemalja, a samo u Crnoj Gori se suočavamo sa problemima na koje ne nailazimo nigdje drugo u Evropi. Naime, prošle je godine donesen novi Zakon o prevozu u drumskom saobraćaju, a u koji je, nakon što je on već prošao javnu raspravu, naknadno ubačen stav kojim se „zabranjuje prevozniku da obavlja međunarodni linijski saobraćaj na teritoriji Crne Gore sa istim autobusom, istovremeno na osnovu dvije ili više dozvola.“ To je krajnje retrogradan način regulisanja međunarodnog saobraćaja, potpuno suprotan međunarodnoj praksi koja teži ukidanju svih vrsta barijera što se odnose na slobodan protok robe i putnika preko graničnih prelaza.“- kazao je Rajko Zelenika. Objasnio je da to u praksi znači da na isnistiranje Inspekcije drumskog saobraćaja crnogorskog Ministarstva saobraćaja i pomorstva (MSP), njegova crnogorska kompanija Jadran Ekspres iz Kotora ne može voziti redovnu liniju iz npr. Podgorice, do Dubrovnika, a onda sa tim autobusom nastaviti dalje prema Splitu, Zagrebu, Ljubljani, Mariboru, Gracu, Beču, Minhenu, Kelnu i Dortmundu, iako ima uredno registrovane sve te linije na bilateralnoj osnovi, sa polaskom u isto vrijeme iz Podgorice i vožnjom identičnom trasom. Zbog toga umjesto da mali broj putnika vozi jednim autobusom i na taj način saobraćaj učini održivim i ekonomski isplativim, Jadran Ekspres svakog dana u 16 sati na podgoričku autobusku stanicu mora postaviti 4 autobusa koji će svi krenuti istim putem u 16 sati i to jedan za Dubrovnik, drugi za Split, treći za Zagreb…. U isto vrijeme u sva ta četiri autobusa, neće biti više od ukupno 10-15 puztnika. Slično je i sa Herceg Novim gdje bi, po tumačenju crnogorskih organa Jadran Ekspres umjesto jednim, svakog dana trebao voziti sa najmanje nekoiliko autobusa na linijama koje istovremeno po redu vožnje odatle kreću za Elbasan ili Prištinu.
Umrežene sa ostalim linijama prevoznika iz Zelenikinog poslovnog sistema u regionu, relacije na kojima vozi Jadran Ekspres do sada su putnicima iz Crne Gore davale mogućnost da svakodnevno imaju autobuski prevoz do velikog broja država okruženja, zapadne, centralne i sjeverne Evrope, a zahvaljujući takvoj ekonomski oprvadanoj organizaciji posla koja funkcioniše svuida u Evropi, crnorske tablice i autobusi crnogorskog prevoznika Jadran Ekspres Kotor, mogle su se često vidjeti u nekim od najvećih gradova Evrope.
„Po sistemu vožnje istim autobusom sa dvije ili više dozvola istovremeno koje je ovim zakonom u Crnoj Gori zabranjen što je jedinstveni takav slučaj u Evropi, putnicima je bilo omogućeno da imaju svakodnevnu direktnu autobusku vezu sa velikim brojem značajnih destinacija, prvenstveno u EU, ali i ekonomičan i isplativ prevoz, smanjenje emisije gasova štetnih po životnu sredinu. manje opterećenje saobraćajnica i graničnih prelaza. Svi ovi benefiti i ekonomske zakonitosti jasni su izgleda svakome, osim činovnicima crnogorskog MSP i njegove inspekcije“- ističe Zelenika dodajući da se u vezi ovog problema do sada bezuspješno obraćao brojnim adresama u Crnoj Gori, uključjući i kabinet premijera Duška Markovića, ali da je njegov stav podržalo samo Ministarstvo održivog razvoja i turizma.
Ministarstvo saobraćaja kojim rukovodi Osman Nurković (BS) odbilo je Zelenikin zahtjev da se ukine sporni čkan crnogorskog zakona, a njihov odgovor potom su bukvalno prepisali i kabinet preimjera, te ministarstva ekonomije, odnosno finansija.
Ni nakon šest dana čekanja, nisu dobile odgovor na set pitanja koja smo u vezi sa ovim problemom poslali MSP-u. Odćutali su i pitanje da li su spremni na eventualne milionske odštetne zahtjeve ukoliko Jadran Ekspres bude zatvoren a njegovi radnici otpušteni, te zahtjev da objasne ekonomsku logiku insistiranja na tome da jedan prevoznik ne smije istim autobusom da vozi tri ili četiri linije za koje ima uredno izdate dozvole, a koje polaze u isto vrijeme iz istog grada i za koje pojedinačno, ima veoma mali (neisplativ) broj putnika.
Jadran Ekspres inače, rapolaže sa flotom od 14 modernih autobusa prosječne starosti manje od 7 godina, a koji svi ispunjavaju najstrožije Euro 5 i Euro 6 norme o emisiji štetnih gasova. Kompanija iz Kotora čiji je 100 odsto vlasnik i osnivač Zelenikin Globtour iz Međugorja, uredno izmiruje sve svoje obaveze i na Bijeloj je listi Poreske uprave. I pored toga, kako tvrdi njegov vlassnik, kompanija je stalno na meti Inspekcije drumskog saobraćaja.
„U tome posebno prednjači mladi isnpketor Vladimir Knežević koji se selektivno, doslovce obrušio na autovbuse Jadran Ekspresa i mjesecima prije stupanja sporne zakonske odrebne o zabrani prevoza jednim autobusom sa više dozvola na teriroriji Crne Gore, stalno snas sankcionisao i spriječavao da to radimo.“- kaže Zelenika ističuči da im je Knežević naplatio više visokih novčanih kazni. Dodaje da je Kneževič pri tome „prijetio na način da je obećavao da će se on lično pobrinuti da se ova zabranjujuća odredba, nepoznata u evropskom zakonodavstvu, nađe u novom crnogorskom zakonu“, što se a kraju i dogodilo jer je ona uvrštena nakon već okončane javne rasprave, u predlog koji su potom odmah bez rasprave usvojili poslanici DPS, SD, BS, LP i HGI u Skupštini Crne Gore.
Iz MSP nisu odgovorili ni na pitanja o postupcima inspektora Kneževiča, kao ni da saopšte koliko je on lično, a koliko ostala dvojica njegovih kolega iz Inspekcije drumskog saobraćaja imao kontroli autobusa Jadran Ekspresa, te u koliko slučajeva nije našao niti jednu nepravilnost u kontrolisanim vozilima. Nije objašnjeno ni zbog čega je Knežević prošle godine isključio iz saobraćaja potpuno novi autobus Jadran Ekspresa marke „Mota atomic – Volvo“, dok u ovoj firmi tvrde da je inspektor to učinio samo zato što je na autobusu pored oznake Jadran Ekspresa, stajala i velika naljepnica njemačkog Touringa što je redovan praksa i u drugim kompanijama koje sarađuju sa čuvenim njemačkim operatorem i autobusnim agentom.
PROBLEM EKONOMSKI, ALI I MEĐUNARODNO-POLITIČKI
Zelenika kaže da je u pokretanje biznisa i osnivanje kompanije u Crnoj Gori od 2012 do danas uložio više od dva miliona eura. Uredno je registrovao i licencirao svih 14 autobusa i registrovao 17 bilateralnih linija iz Crne Gore za Hrvatsku, Srbiju, Sloveniju, Italiju, Albaniju, Austriju i Njemačku, ali bi sada zbog neodgovarajuće regulative i čudnog ponašanja crnogorskih vlasti, mogao da od svega odustane i zatvori kompaniju.
„Ovakva situacija predstavlja nedopustivu praksu onemogućavanja slobodnog protoka putnika iz Crne Gore, kao i putnika iz regiona EU, štetnu po interese države Crne Gore, suprotnu međunarodnom sporazumu sa EU-Ugovoru o osnivanju transportne zajednice, kao i Regulativama i Direktivama iz pregovaračkog poglavlja 14 – Saobraćajna politika. Ovo narušava investicionu klimu i šalje negativnu poruku da strani investitori nisu dobrodošli u Crnu Goru. Uložio sam značajna sredstva u pokretanje poslovanja u Crnoj Gori 2012. pri čemu sam se kao odgovoran investitor, oslonio na zakonsku regulativu prisutnu u regionu ali i istovjetnu ili sličnu u Crnoj Gori, te smatram da ovakva naknadna ničim opravdana izmjena zakona , predstavlja dovođenje u zabludu u pogledu investicione klime i privlačenja stranih direktnih ulaganja u vašu državu.“ – ističe Zelenika. Objašnjava da osim što nema ekonomske logike i onemogućava bolju saobraćajnu povezanost Crne Gore sa državama regiona i EU, zabrana prevoza sa više međunardonih dozvola u jednom autobusu na kojoj insistiraju crnogorski organi, krši i principe i odredbe nedavno zaključenog međunarodnog sporazuma Crne Gore i EU – Ugovora o osnivanju transportne zajednice, a što su ga sa premijerom Duškom Markovičem potpisali i premijeri zapadno-balkanske šestorke na samitu regionalnih i lidera EU u Trstu 12.jula prošle godine.On je o problemu s a kojim se suočila njegova kompanija u Crnoj Gori, obavijestio diplomatski kor, kao i nadležna tijela EU.
NURKOVIĆ TVRDI DA ŠTITI DOMAĆE PREVOZNIKE OD DRUGOG DOMAĆEG PREVOZNIKA
„Ukoliko bi se zakonom omogućiilo da prevoznik obavlja međunarodni redovni linijski prevoz na teritoriji Crne Gore sa istim autobusom istovremeno na osnovu dvije ili više dozvola, to bi značilo i uvođenje haosa u oblasti drumskog saobraćaja, što bi imalo za posljedicu ubrzano gašenje domaćih prevoznika, a što nesumnjivo nije namjera ni resornog Minisitarstva saobraćaja i pomorstva, niti Vlade i Skupštine, već njihova zaštita koja se obezbjeđuje pomenutim članom. U protivnom, stvorio bi se prostor za monopolski položaj jednog prevoznika i nastale bi štetne posljedice po javni interes“- stoji u informaciji koju je kabinetu premijera Duška Markovića, nakon obraćanja Zelenike, poslao ministar saobraćaja Osman Nurković. U tom dopisu se detaljno se obrazlaže zašto se po njima, u Crnoj Gori ne može primjenjivati ova praksa, i iznose tvrdnje da se Jadran Ekspres navodno ne pridržava ni reda vožnje, ni cjenovnika, putnike ostavlja mimo autobuskih stanica, prebacuje u autobuse drugih prevoznika i „neodgovorno i sa krajnim neuvažavanjem odnosi prema putnicima“.
