Na Pomorskom fakultetu u Kotoru osnovana nova Laboratorija za arheologiju pomorstva
Na Pomorskom fakultetu u Kotoru osnovana je prva istraživačka jedinica za pomorsku arheologiju i podvodnu kulturnu baštinu u Crnoj Gori – Laboratorija za arheologiju pomorstva. (LAP)
Crna Gora je time ispunila obavezu preuzetu potpisivanjem UNESCO 2001 Konvencije o zaštiti podvodne kulturne baštine.
Osnivanjem ove nove jedinice za koju je ekspertiza dobijena i iz inostranstva od iskusnih podvodnih arheologa koji za sobom imaju niz istraživačkih i projekata zaštite i prezentacije kulturne baštine na dnu mora, Crna Gora je konačno, nakon skoro dvodecenijskog lutanja u kome su se kod nas podvodnom arheologijom bavile razne nestručne osobe i ustaanove poput Regionalnog centra za obuku ronilaca za podvodno dmeiniranje iz Podgorice, dobija referentnu naučno-istraživačku ustanovu koja će se baviti istraživanjem i prezentacijom podvodne kultuene baštine.
Iz novoformirane LAP iza koje stoji četiri godine rada u pripremi ove nove naučno-.istraživačke jedinice, te dvije godine pregovaranja sa donsioima odluka u državnom sistemu, podsjećaju da su geografski položaj i prirodna razuđenost istočne jadranske obale, uslovili su njeno intenzivno korišćenje u svrhe pomorskih aktivnosti.
„Zato ne čudi što su nalazi crnogorskog podmorja, iako nedovoljno istraženi, veoma raznovrsni. Poznato je prisustvo većeg broja brodoloma trgovačkih brodova iz helenističkog i antičkog perioda, plovila iz poznog srednjeg vijeka, te onih koji su u prethodnom vijeku korz svijetske ratove korišćeni mahom u borbene svrhe. Pored brodoloma, uz obalu je konstatovan veći broj uvala korišćenih za potrebe sidrenja kroz duži vremenski period, a istorijski izvori uz prisustvo arheološkog materijala svjedoče o postojanju većih luka u periodu antike i srednjeg vijeka, Risan, Kotor, Budva, Ulcinj. Ovakvi i moderni ostaci kulturne baštine pod vodom imaju nemjerljivi doprinos atraktivnosti crnogorske obale. Postoji veliki broj plovila o kojima istorijski izvori govore kao o nestalima u teritorijalnim vodama Crne Gore, a koji još uvijek nisu pronađeni niti identifikovani“-naveli su iz LAP-a.
Prepoznavajući priliku za razvoj nove naučne discipline, stoga je Pomorski fakultet u Kotoru, Univerziteta Crne Gore, u okviru Centra za istraživanje, inovacije i preduzetništvo, osnovao novu Laboratorija za arheologiju pomorstva kako bi ojačao i poboljšao resurse za sistematska multidisciplinarna podvodnoarheološka istraživanja, interpretaciju arheoloških podataka u Crnoj Gori i implementaciju sistema zaštite i valorizacije pomorskog kulturnog nasljeđa. Cilj LAP-a je pozicioniranje Crne Gore na internacionalnoj naučnoj mapi nautičke, pomorske i podvodne arheologije, korišćenjem i razvojem državnih resursa, primjenom najsavremenije metodologije.
Misija nove univerzitetske naučno-istraživačke jedinice koja je smještena u Kotoru je da osvijetli arheologiju pomorstva i učini podvodnu kulturnu baštinu Crne Gore dostupnu širokom auditorijumu, kroz primjenu najmodernijih digitalnih metoda i najviših internacionalnih naučnih standarda za istraživanje morskog dna, lociranje, mapiranje, dokumentovanje, zaštitu i promociju pomorskih arheoloških lokaliteta i podvodnog kulturnog nasljeđa.
LAP će, kako nam je rečeno, u okviru svojih edukativnih djelatnosti, raditi na podizanju nacionalnih institucionalnih kapaciteta za korišćenje inovativnih digitalnih metoda istraživanja i dokumentacije pomorske i podvodne kulturne baštine, njene nacionalne i internacionalne promocije i popularizacije kroz međusektorsku i međuinstitucionalnu saradnju.
„Kroz multidisciplinaran pristup i učešće u međunarodnim projektima omogućiće veću internacionalnu akademsku prisutnost crnogorskih istraživača i naučnih radnika u domenu nauka koje se bave istraživanjem podmorja. LAP će vršiti pozitivan uticaj na primjenu odredbi UNESCO 2001 Konvencije o zaštiti podvodne kulturne baštine i turističke valorizacije podvodne kulturne baštine kroz ronilački turizam“- navode iz LAP-a.
Jedan od ključnih ciljeva ove nove institucije biće da izvrši cjelokupno mapiranje morskog dna teritorijalnih voda Crne i identifikacija podvodne kulturne baštine metodologijom daljinske detekcije, primjenom različitih najmodernijih optičkih i akustičnih tehnika. Uz to, LAP će se baviti digitalnim 3D dokumentovanjem kroz korišćenjem najmodernije metodologije fotogrametrijskog i laserskog skeniranja, izradom online GIS portala i baze podataka pomorskih i podvodno arheoloških lokaliteta i nalaza namijenjenog za institucionalnu upotrebu i javnost, klasifikacijom i valorizacijom podvodnih nalazišta, obradom, dokumentovanjem podvodnog arheološkog matrijala iz privatnih zbirki i identifikovanjem nestalog materijala u državi i inostranstvu. LAP će, kako je najavljeno razvijati intenzivnu međunarodnu saradnju, uzimati učešće i voditi projekata u zemlji i inostranstvu, obavljati multidisciplinarna istraživanja i održavati intenzivnu saradnju sa srodnim institucijama.
U fokusu će im biti i podrška međunarodnoj saradnji, sinergijama i umrežavanju institucija povezanih u mrežu promocije i zaštite podvodne i pomorske kulturne baštine, doprinos izradi planskih dokumenata ili građevinskih poduhvata u priobalnim oblastima, podrška boljoj implementaciji UNESCO 2001 Konvencije o zaštiti podvodne kulturne baštine, organizacija kurseva naprednih instraživačkih metoda i prikupljanja prostornih podataka za predstavnike relevantnih institucija sa ciljem podizanja i modernizacije nacionalnih kapaciteta, umrežavanje i podizanje nacionalnih naučnih i profesionalnih kapaciteta kroz organizaciju treninga, kurseva, ljetnje škole, programa cijeloživotnog obrazovanja, kao i zastupanje Univerziteta Crne Gore u internacionalnim naučnim publikacijama koje se bave pomorskom arheologijom i istorijom.
„Cilj nam je i promocija Univerziteta Crne Gore kao institucije koja brine o nacionalnoj podvodnoj i pomorskoj kulturnoj baštini, naučna i kulturna promocija Crne Gore, podrška razvoju turističkih sektora i proizvoda baziranih na podvodnoj i pomorskoj kulturnoj baštini, internacionalna promocija pomorskog identiteta Crne Gore i maritimne atraktivnosti regije, organizovanje internacionalnih kurseva i studijskog programa na engleskom jeziku, organizovanje naučnih skupova i konferencija na temu podvodne arheologije i podvodne kulturne baštine“- naveli su iz LAP-a.
Pomorksk fakultet u Kotoru je kroz učešće u međunarodnim projektima, uspio da obezbijedi i vrijednu novu opremu za LAP koja tako raspolaže sa plovilom dužine 8,5 metara sa dva motora, opremljenim digitalnim navigacijskim uređajem a koje je adaptirano za ronilačke aktivnosti. LAP ima i opremu za tehničko ronjenje, opremu za digitalnu dokumentaciju podvodne kulturne baštine odnosno za fotogrametrijsko 3D skeniranje, opremu za foto i video snimanje pod vodom, daljinski upravljanu ronilicu –podvdni dron (ROV) opremljen HD kamerom, svijetlima i sonarom, opremu za daljinsku detekciju multi beam i side scan sonare…. Laboratorija za arheologiju pomorstva u okviru Centra za istraživanje, inovacije i preduzetništvo ima i specijalno opremljenu sobu sa zidnim ekranom visoke rezolucije i serverima i radnim stanicama za procesuiranje i analizu prostornih 3D podataka dobijenih akustičnim i optičkim metodama daljnske detekcije, prostoriju sa opremom za lasersko skeniranje i 3D štampu, te moderno opremljenu učionicu sa pametnom tablom i projektorom.
