“Kino (bioskop) ima budućnost jer je neuporedivo ljepši doživljaj gledati projekciju filma u sali, nego na bilo kako dobrom uređaju u kući”, tvrdi Gordana Ogurlić dugogodišnja urednica filmskog programa u JUK Herceg fest.
Herceg Novi ima dugu tradiciju prikazivanja filmova, ali danas nema ni jedne bioskopske sale u kojoj se prikazuju filmovi. Nakon Prvog svjetskog rata, 1922. godine, preduzimljivi trgovac Todor Perčinović otvorio je bioskop u Oficirskom domu na Belavisti. Novljani su ga jednostavno zvali kino, pa tako kasnije i sve bioskope u gradu. Ovaj bioskop se kasnije preselio u Narodni dom, koji je završen 1925. godine.
“Ton kino u Herceg Novom radi od 1933. godine. Godinu ranije grad je prešao na napajanje strujom od 220 V, što je omogućilo upotrebu kino aparature. Rekonstrukcijom i elektrifikacijom u Narodnom domu rukovodio je Rudolf Švec, Čeh porijeklom, kinooperater i vlasnik mehaničarske radnje, koji je osposobio nekoliko kinooperatera. Prvo javna predstava je održana 4. februara 1933. godine, i od tada je ton-kino omiljena zabava Novljana. Bioskopom je upravljao Narodni dom, a kasnije sekcija Sokolskog društva, odnosno uprava bioskopa, čiji je predsjednik bio Albert Hal, a članovi: Brano Doklestić, Martin Sager, Tripo Klisura i Aleksandar Sekulović”, zabilježila je producentkinja Milina Kovačević.
Vlasnik kina je znao da angažuje čovjeka koji je nosio tablu kroz grad sa filmskim repertoarom, imenima glumaca i reditelja i tako reklamirao novi repertoar.
Poslije Drugog svjetskog rata bioskop u Herceg Novom je dobio ime “Boka” – preduzeće za prikazivanje filmova, prvi poslovođa bio je Gojko Kiš, a nabavku filmova vršio je Brano Doklestić. Povremeno su organizovane projekcije i u Kumboru, u Risnu i na Grudi (Hrvatska), a ubrzo su otvorene ljetnje bioskopske bašte na tvrđavi Forte Mare, u Igalu, kao i u domovima kulture u Bijeloj i Djenovićima.
Od 1954. godine bioskop se fuzionisao sa amaterskim pozorišnim društvom u Domu narodne kulture i tu ustanovu je vodio Arso Stanišić. Dvije godine kasnije osniva se preduzeće za prikazivanje filmova “Orjen”. U početku je preduzeće prikazivalo filmove u zgradi u Njegoševoj br.27, u centru grada danas poznatoj pod nazivom Staro kino (pređašnja Sokolana, Dom kulture, danas Gradska kafana) i odvojilo se od Gradskog pozorišta, koje se tih godina ugasilo.
“Bili smo divan, kompaktan i složan kolektiv koji je živio kao porodica, kada je riječ o poslu, ali i u privatnom životu smo se ispomagali kada god je bilo potrebno”, kaže Gordana Ogurlić koja je u kinu Orjen počela da radi 1974. godine. Na poslu su znali da provedu cijeli dan, kada se za neke jugoslovnenske ratne filmove organizovalo po pet šest projekcija.
Veliki uspon preduzeće je imalo od početka osamdesetih godina, kada je u opštini radilo pet zimskih i sedam ljetnih bioskopa. Filmovi su se prikazivali u salama u Bijeloj, Zelenici, Đenovićima, Institutu Igalo, u Kamenarima, ljetnjim baštama u Baošiću, Đenovićima, Kumboru i Meljinama, u Garnizonu JNA u Kumboru, a povremeno i u selima u zaleđu grada – u Mojdež i Mokrinama.
Gledanost tih 80 tih godina prošlog vijeka , kada je grad imao manje stanovnika nego danas, bila je ogromna. Zapamćeno je da je jedne godine bilo preko 198.00 gledalaca, ističe Ogurlić koja je skoro četiri decenije redovno vodila evidenciju i bilježila statistiku.
“Naš bioskop je i u bivšoj Jugoslaviji važio za jedan od dobro organizovanih. Trudili smo se da iz sopstvenih sredstava obnavljamo opremu, koja je pratila savremena dostignuća u toj oblasti. Kada sam sam odlazila u penziju, prije 8 godina, tehnika bila među najstarijim u zemlji”, navodi Ogurlić. Veliku pažnju posvećivali su i stručnoj obuci zaposlenih.
Zemljotres koji je 1979 godine pogodio Crnogorsko primorje bio je svojevrsna prekretnica za hercegnovske bioskope. “Bila su to teška vremena, ali su ih obilježila i velika solidarnost preduzeća za prikazivanje filmova iz cijele tadašnje Jugoslavije. Godinu smo besplatno dobijali filmove, što je bila velika pomoć, sjeća se Ogurlić.
Stara zgrada u centru grada u kojoj su se do tada “vrtili” filmovi je oštećena, pa je odlučeno da se kino preseli u novoprojektovanu višenamjensku Dvoranu Park. Ogurlić podsjeća i da je poznati jugoslovenski reditelj Bojan Stupica, koji je bio arhitekta , svojevremno uradio projekat proširenja starog bioskopa u centru Herceg Novog.
Ogurlić je uvjerena da je staro kino koje je imalo ulaz iz glavne gradske ulice preseljenjem u Dvoranu Park dosta izgubilo, iako je projektant , prema njenom mišljenju, dobro osmislio višenamjensku salu i čak projektovao malu salu za prikazivanje filmova u slučajevima kada je glavna sala bila opredjeljena za neki drugi program.
Nema više ljetnih kina
Do 90 tih godina u Herceg Novom je radilo sedam ljetnih bioskopa. Na tvrđavi Forte Mare filmovi se “vrte” od 1952 godine i to je, vjeruju mnogi, jedan od najljepših i najstarijih ljetnih bioskopa na Mediteranu.
U nekim za film i bioskop boljim vremenima, na tvrdjavi Forte Mare za jedno veće znalo je biti i po 600 gledalaca – kao kada se prikazivani filmovi Ajkula, Kum ( sva tri dijela) . Osim stolica bile su ispunjene skale koje vode na „terasu“, a svaki kutak bi bio iskorišćen da se postavi pomoćna stolica.
„Uz istočni zid bilo je sedam stolica koje su bile „rezervisane za naše Novljane pasionirane filmofile koji nisu propuštali ni jednu projekciju“, priča Gordana Ogurlić osoba koja je o filmu, ukusu publike , svjetskim trendovima, distribuciji i projekcijama, „znala sve“.
Prije četvrt vijeka posljednja projekcija na tvrdjavi prikazana 4. novembra, što znači da je ljetna bioskopska sezona, zahvaljujući lijepom vremenu trajala punih pola godine, jer je prikazivanje počelo u maju. Ove godine bioskop na tvrđavi Forte Mare nije radio, kao što godinama ne rade ljetni bioskopi u Igalu i na rivijeri.
Publika: Lalić je imao stalno mjesto
Novljani, ali i ljudi koji su dio godine provodili u Herceg Novom voljeli su film. Ogurlić se sjeća da je u staroj bioskopskoj sali , gdje je danas Gradska kafana, svoju stolicu u zadnjem redu – tačno na sredini – imao književnik Mihailo Lalić, koji nije propuštao francuske kriminalističke filmove koji su mu bili omiljeni. Među redovnim posjetiocima bila je profesorica Radmila Benderać, profesorica Muzičke škole i njen suprug ,…Kada je bivši predsjednik SFRJ Josip Broz Tito boravio u Igalu, njegov čovjek bi dolazio I sa Gordanom dogovarao koji će film odnijeti u Titovu rezidenciju- vilu Galeb koja je imala sopstvenu kino salu I potrebnu aparaturu. Bili su to uglavnom vestern filmovi.
Osim na filmske projekcije, Novljani su voljeli da svrate u kino,da popričaju sa zaposlenim, ostave spenzu dok u gradu popiju kafu, ili još nešto oposle.
Kusturica otvorio tri sale i poslije dvije godine ih ugasio
U avgustu 2005. godine reditelj Emir Kusturica u staroj zgradi Željezničke stanice na Škveru otvorio je Centar za koji je najavio da će se baviti “kulturom, prvenstveno filmom i mladima”. U objektu na Škveru kratko vrijeme, pored ostalih sadržaja radio je i multipleks bioskop sa tri dvorane sa oko 200 mjesta.
Reditelj je na otvaranju najavio da će biti organizovane revije filmova Mikelandjela, Antonionija, Bergmana i još nekih autora koji su, kako je kazao “imali najveći uticaj na njegovo stvaralaštvo i definisali njegov stil”.
Organizovana je bila revija filmova Džona Forda, Mikelandjela i Antoninija, a prikazana su još neka značajna filmskasostvarenja. Poslije dvije godine bioskop je prestao da radi. Kusturica je je to obrazložio tvrdnjom da je bilo malo posjetilaca i da on kada je počinjao projekat “nije znao da Novljani ne idu u bioskop”.
Kino će ponovo raditi
“Tradicija hercegnovskog bioskopa neće biti prekinuta. Održaće se kroz projekat „Fortitude“, koji je nastavak projekta „Fortress Reinvented“.
„Fortitude“ je projekat usmjeren ka očuvanju i valorizaciji kulturno-istorijskog nasljeđa, prevashodno fortifikacionih objekata u gradovima partnerima, kao i diversifikaciju turističke ponude. U slučaju Herceg Novog, na tvrđavi Forte Mare će biti postavljena: mobilna bina, mobilno gledalište, mobilno platno, 3D projektor, moderni audio sistem, scensko osvjetljenje sa pametnom rasvjetom”, kažeGordana Porobić Krcunović direktorica JUK Herceg Fest u okviru koga postoji i filmski program.
Ukupna vrijednost projekta „Fortitude“ je 1.651.150,80 eura, od čega je za Opštinu Herceg Novi opredijeljeno 374.109,40 eura. Porobić Krcunović vjeruje da će se filmovi ponovo prikazivati i u Dvorani Park.
/S.Kosić/
