Priilikom radova na na izgradnji pothodnika ispod Jadranske magistrale u kontakt zoni Starog grada u Kotoru nije bilo značajnijih arheoloških otkrića ili pronalazaka većih komada srednjevjekovne kamene plastike. Sve što je pronađeno, komisijski je popisano, obrađeno i sačuvano za dalju eventualnu muzeološku prezentaciju. Saopštila je to arheologinja Vilma Kovačević koja je vršila arheološki nadzor nad ovim radovima.
Kao najzanimljiviji dio pronađen u iskopanom materijalu ona izdvaja komade starih drvenih šipova kojima je prije nekoliko vjekova, postepeno širena i izgrađivana obala pred Starim gradom u Kotoru. Riječ je o zašiljenim drvenim gredama pojedinačne dužine nešto preko jednog metra kakvih je desetak komada iskopano zajedno sa zemljom iz trase novog pothodnika koji se gradi ispod magistrale na potezu od zgrade Lučke kapetanije u Kotoru istočno prema kontakt zoni Starog grada.
„Sami po sebi, ovi fragementi drvenih šipova nisu toliko interesantni za muzeološku prezentaciju, ali bi ih svakako trebalo konzervirati i sačuvati za prikaz načina, odnosno tehnologije kako je nekada na račun mora, proširivana obala luke pred Starim gradom. Riječ je o tehnici koju su primjenjivali i u Veneciji za izgradnju tog grada i objekata u moru venecijanske lagune, a o tome će više detalja moći da kaže moj kolega iz Herceg Novog, arhitekta-konzervator Srđan Marlović koji je takođe bio u timu što je vršio arheološki nadzor nad radovima na izgradnji pothodnika.“- kazala je „Viestima“ Vilma Kovačević. Ona je kao netačne, odbacila tvrdnje koje su se proteklih dva mjeseca u više navrata mogle pročitati na društvenim mrežama da je prilikom iskopa za gradnju pothodnika u zemlji koja je odavde odnešena na deponiju u donjogrbaljskom selu Lješevići, navodno bilo i drugih većih i vrijednijih segmenata srednjevejoovne kamene plastike i drugih arholoških nalaza.
„Ne, toga nije bilo. U svom iskopanom materijalu nađena su možda tri ili četiri komada fragmenata srednjevjekovne keramike kakve inače, ima gotovo svugdje u Kotoru a i to je evidentirano u zapisniku.
Nađen je i jedan komad profilisanog kamenog natprozornika sa talasastim krajevima, kao i jedan komad kamene konzole. U iskopanom materijalu je bilo i drugih manjih komada obrađenog kamena, ali ništa značajnijih nalaza, pogotovo ne kamene plastike ili grbova nekadašnje vlastele“- kazala je Kovačević.
Radovi na izgardnji pothodnika u Kotoru počeli su krajem prošle godine, a obavlja ih kompanija Briv Constructuion iz tog grada. Investitor posla vrijednog 1,4 miliona eura je Opština Kotor koja računa da će ovaj novi infrastrukturni objekat biti u potpunosti završen i svečano otvoren na Dan državnosti, 13.jula.
Izgradnja pothodnika iza koje kao jendog od svojih prioritetnih projekata stoji aktuelna kotorska vlast predvođena DPS-om, izazvala je niz kontroverzi – počev od cjelishodnosti i opravdanosti tog projekta sa stanovište njegove osnovne namjene (da smanji saobraćajne gužve na jedinoj ulici koja prolazi kroz centar Kotora), preko načina na koji su dobijene saglasnosti i dozvole za taj projekat, mijenjaja projektne dokumentacije „u hodu“ zbog pojave velikih podzemnih voda na gradilištu, do samog tretmana kulturne baštine jer se objekat gradi u kontakt zoni Starog grada. Tako je naprmjer, jedan od dugogodišnjih bivših direktora nekadašnjeg Regionalnog zavoda za zapštitu spomenika kulture iz Kotora, arheolog u penziji mr. Jovica Martinović javno problematizovao gradnju ovog objekta sa stanovipta negativnog vizuelnog uticaja njegovog nadzemnog dijela i nadstrešnice pred srednjevjekovnim bastionom Citadela i kulom Kampana, odnosno kontakt zonom Starog grada. Zabrinutih time kako se vrše radovi koji su podrazumijevali i veliki zemljani iskop u neposrednoj blizini bedema Staog grada a u kojoj su još 2008. kada su vršeni mnogo manji radovi na popoločavanju ovog prostora novim kamenom, pronađeni brojni primjerci više ili manje očuvanioh srednjevjekovnih kamenih grbova kotorske i mletačke vlastele, iskazivali su i mnogi drugi – od turističkih vidila koji svakodnevno vode ture gostiju kroz Kotor, do aktivista NVO sektora koji se bavi zaštitom i prezentacijom bokeljske kulturne baštine.
Jedan od tih zabrinutih ljudi – licencirani turistilki vodič, akdemski slikar i profesor likovne kulture Milenko Premovič krajem aprila je slučajno video kamerom snimio dio radova na iskopavanju trase pothodnika i odvoz iskopanog materijala kamionom na deponiju zemlje i šuta u Grblju. Na tim snimcima vidi se da u iskopanoj zemlji koju bager tovari na kamion ima i kamenih komada na kojima se naslućuju urezane riječi ili oblici predmeta. Premović je te snimke postavio na društvenim mrežama, ali se Uprava za zaštitu kulturnih dobara (UZKD) do danas o svemu ovome, nije javno izjašanjavala.
Uz UZKD nisu odgovorili ni na konkretna pitanja koje su joj „Vijesti“ o svemu ovome uputile prije desetak dana.
Premović je prepričao cijeli događaj ističući da su nakon njegove formalne prijave da se u iskopanom materijalu moguće nalaze i vrijedni fragmenti kamene plastike i drugi potencijalno značajan arheološki materijal, tek nakon nekoliko dana reagovalo od starne nadležnih koji su navodno, obišli deponiju u Grblju i pregledali tamo odloženu zemlju, ne našavši u njoj ništa bitnije ili vrijednije od nekoliko manjih ulomaka obraženog kamena. Premović tvrdi da je na snimku koji je načinio, moguće utvrditi da dio kamene plastike koje je tada iskopana i odnešena, čini slomljeni kameni grb vlastelinske porodice Basseglia (Buća). On podvlači da u vrijeme kada je snimio iskopavanje koje je rađeno „na slijepo“ jer je kašika bagera zahvatala zemlju iz rupe koja je tada bila prekrivena dubokim slojem vode, na gradilištu nije bilo nikog ko je trebalo da vrši aerheološki nadzor nad radovima.
Kovačević ističe da su nakon Premovićevog obraćanja, ponovno provjerili sav materijal sa gradilišta pothodnika deponovan u Lješevićima i da je pred komisjim u kojoj su bili i predstavnici Područnog odjeljenja UZKD Crne Gore iz Kotora, dva dana bager ponovno prevrtao sav iskopani materijal i zemlju. U tome svemu nije bilo ničega značajnog sa aheološko-konzervatorksog stanovišta a ona kaže da se u to prilike umao uvjeriti i sam Premović kome je omogućeno da pregleda i fotografiše sav iskopani materijal. Čak i takvi manji ulomljeni komadi obrađenog kamena su izdvojeni i odnešeni u depo Komunalnog preduzea u Kotoru, ali oni po rijeija Kovačevićeve, nemaju nikakvu muzeolšku ili arheološku vrijednostt da bi se mogli koristiti kao eventualni muzejski ekponati.
„Gradnja pothodnika obavlja se po projektu koji je dobio prethodnu saglasnost nadležnih državnih ustanova iz oblasti kulture i uz nadzor stručnih i za to licenciranih ljudi. Tokom iskopa nije se naišlo na temelje starih lučkih zgrada iz doba Mletalke republike koji su ovdje bile prije velikog zemljotresa 1667., ali ni na temelje mletačkog lazareta koji je građen nakon tog zemljotresa, jer trasa pothodnika ide mimo lokacije nekadašnjeg lazareta. Lično sam očekivala da će se u površinskom sloju iskopa možda naći nešto značajnije, poput komada kamene plastike, ali toga nije bilo. Naime, već vrlo plitko nakon početka kopanja, pojavila se velika količina podzemne vode, a zbog vode je i razumljivo što ostatak manjih komada nekada obrađenog kamena koji su nađeni dublje u iskopu, praktično više nisu imali skoro nikakav prepoznatljiv obik, već su manje-više svedeni na oblutke.“- kazala je Kovačević.
Ona je inače kao arheolog tadašnjeg Regionalnog zavoda za zaštitu kulture Kotor, prije desetak godina istraživala temelje nekadašnjeg mletačkog lazareta koji se nalazio u blizini trase aktuelnog pothodnika. Temelji lazareta su iskopani prilikom tadašnjih radova na vodovodnoj infrastrukturi u ovom dijelu grada. Tada je na iznenađenje stručnjaka u i oko temelja lazareta koji je srušen dolaskom austro-ugarske uprave nad Bokom, nađeno dosta ulomaka kamene plastike iz Starog grada, a među njima je čak bilo i šest dobro očuvanih monumentalnih kamenih porodičnih grbova srednjevjekovnih mletačkih vlastelinskih porodica iz Kotora. Ovaj nalaz je tada iznenadio stručnjake, ali je na kraju ipak naučno objašnjen nekim specifičnim političko-društvenim okolnostima u povremenim obračunima mletačkih vlasti sa „prevuipe ojačalim“ tamošnjih vlastelinima. Kovačevićeva ga je detaljno obradila I u nekim od svojih naučnih radova. Njene nade da će možda nečeg sličnog biti ponovno u iskopima na gradilištu pothodnika pred Starim gradom u Kotoru, na žalost nisu se obistinile.
