Roman Miraša Martinovića “Poslednji Eshilov dan“ „Dita e fundit e Eskilit“u prvodu Qazima Muje i redakturi Dimitrova Popovića koji je objavila najpoznatija izdavačka kuća u Albaniji, Onufri iz Tirane izazvao je veliku pažnju na nedavno održanom Sajmu knjiga u glavnom gradu Albanije.Albanski čitaoci prije ovog, imali su priliku da se upounaju i sa Martinovićevim romanom Teuta.
“Veoma sam radostan i imponuje mi što je moj roman objavljen u izdanju jedne tako velike izdavačke kuće koja je, između ostalog, i ovlašćeni izdavač najvećeg alabanskogh pisca Isamilja Kadarea. Dugo i pažljivo je pripreman prevod moje knjige, suptilno i sa puno ljubavi t je učinio Qazim Muja, uz redaktoreske finese Dimitrova Popovića. Bujar Hudhri, direktor i glavni urednik ove izdavačke kuće, bio je strpljiv, i veoma mu je satalo da prevod bude urađen do prefekcije. Prilika je da se zahvalim Bujaru, Qazimu, Dimitrovu, za prevod i objavljivanje romana”, kazao je novinarima Miraš Martinović..
On ističe da “objavljivanje njegove knjige smatra dobrom poveznicom između alabanske i crnogorske kulture”.
“Zapravo, knjige i umjetnost, najljepši su i najtrajniji mostovi između naroda i njihovih kultura. Albanci su za moju literaturu pokazali veliko intresovanje, objavljujući me i u poznatim književnim časopisima. A alabanska literatura je danas sigurno jedan od značajnijih u Evropi, zato je treba više prevoditi, a države, Crna Gora i Albanija, treba da izdvajaju sredstava za prevođenje, kao značajan most u povezivanju literatura”, kazao je Martinović.
Roman Poslednji Eshilov dan bavi se sudbinom i izgnanstvom.
“Eshila tragičara kojim se bavim, onda i sada, stalno ga iščitavam, stalno je aktulena. U vrijeme koje slovi kao Perkilov zlatni vijek, vrijeme demokratije, kada se demokratrijom viče na sva usta, na svakom mjestu i u savkoj prilici (a viče se uglavnom tamo gdje nešto treba pokriti i čega nema!) biva prognan najveći helenski pjesnik. To je vrijeme kada Atina ratuje, vodi osvajačke ratove, kada stižu transporti mrtvih, pod velom noći i uz šutnju. O mrtvima se ćuti. Eshil se usudio da to osudi, kao besmislni rat… što ga je koštalo izgnanstva. Njegov sud se kosio sa zvaničnom državnom politikom, čija on biva žrtva”, pojašnjava Martinović.
“Devedesete godine, kada pišem roman, godine su kada se kod nas, na prostorima Ex yu, dešavaju sličen stvari, ratovi i mrtvi,koji kroz moj roman defiluju, uz veliko vikanje i odobrenje tolikih žrtava. Samo rijetki se usuđuju da dignu glas…. I oni bivaju satanizovani, proganjani i likividarni…Dakle, istorija se ponavlja, Ratovi se ponavljaju. Ali i glasovi, iako usamljeni, dragocjeni glasovi, koji se tada ućutkuju, ali im kasnije vrijeme daje za pravo”.
“Sudbina jednog pjesnika, u ovom slučju Eshila, toliko puta ponovljena, prije i poslije njega, Od Sin lek unija, tvorca Epa o Gilgamešu, prvog epa u svjetskoj književnosti, koji je svoje djelao platio glavom, do Brodskog i drugih koji su doživjeli sličnu sudbinu.Sudbina glasnih i sudbina hrabrih. Tih malih ali značajnih svjetiljki u mračnim vremnima. A tih vreman i tih svjetlećih tačaka je i bilo i biće ih.Eshil je i danas nasušno potreban, koliko i u svom vremenu”, uvjeren je Martinović.
Antika stalno nadahnuće
Poslednji Eshilov dan je prvi Martinovićev roman kojim započinje korpus kasnije objavljenih romana sa antičkim temama: Vavilonski mudraci, Putevi Preavlise (objavljen u Italiji sa naslovom Pietre di Montenegro)),Otvaranje Agruvijuma, Teuta (nekoliko izdanja i intrenacionalna pozorišna predstava), Snovi u Doklei, Dioklitijsko zavještanje, Antički gradovi/snovi i sudbine i Povratak u Aleksandriju.
