Na inicijativu Udruženja Paštrovića i prijatelja Paštrovića u Beogradu „Drobni Pijesak“, a u saradnji i organizaciji sa JU Muzeji i galerije Budve i NVU Društvo za kulturni razvoj „Bauo“ iz Petrovca na Moru, priređen je dvodnevni stručni skup „Povratak vinogradarstvu i maslinarstvu u Paštrovićima“ 19. i 20. avgusta u Spomen-domu „Reževići“ u istoimenom paštrovskom selu.
Skup je bio posvećen teorijskim, metodološkim i praktičnim aspektima oživljavanja tradicionalnih djelatnosti u paštrovskom zavičaju, s fokusom na vinogradarstvo i maslinarstvo. Posebno interesovanje i dodatan motiv za iniciranjem ovog događaja, razumljivo, pobudile su nove naučne indicije o drevnosti ovdašnjih vinovih loza, kao i njihovim srodničkim vezama s nekim čuvenim svjetskim sortama loze, o čemu je bilo više riječi na skupu, kako bi se o tome, prije svega, informisala lokalna zajednica, ali i svi koje data tematika interesuje.
Istovemeno, zadivljuje nas činjenica da se polako, ali sigurno, sve više domaćinstava (prije svega, pojedinaca-entuzijasta) vraća vinogradarstvu i maslinarstvu, što čak i Opština Budva podržava svojim godišnjim konkursima, od kojih je jedan trenutno u toku. Naravno, sve navedeno biće razmatrano i u kontekstu danas aktuelnih fenomena, poput života s pandemijama, povratka iz grada na selo, organske proizvodnje hrane, održive privrede, ruralnog razvoja, afirmacije malih porodičnih biznisa i, uopšte, unaprjeđenja i diverzifikacije turističke ponude, posebno u paštrovskom zaleđu, s obzirom na nedovoljnu razvijenost istih na teritoriji opštine Budva, koja se i dalje primarno fokusira na tradicionalni turizam („na pjenu od mora“).
Prvi dan skupa (petak, 19. avgust) rezervisan je bio za stručna predavanja istaknutih naučnika i stručnjaka iz Crne Gore i inostranstva. Poozdravnu riječ su održali mr Lucija Đurašković, direktorica JU Muzeji i galerije Budve, i prof. dr Pavle R. Anđus, predsjednik Udruženja Paštrovića i prijatelja Paštrovića u Beogradu „Drobni Pijesak“. Uvodna besjeda prof. dr Miodraga Grbića bila je naslovljena „Dilema elitni ili primitivni turizam? Ni jedno ni drugo: Održivi turizam u Paštrovićima baziran na kulturnom i arhitektonskom nasleđu, održivoj poljoprivredi, arheologiji i istoriji kao komparativnim prednostima Pastrovića“. U nastavku su održana stručna predavanja: prof. dr Vesne Maraš („Vinogradarstvo i vinarstvo u Paštrovićima: Bogata istorija za neizvjesnu budućnost“), dr Marije Markoč („Značaj revitalizacije starih maslina autohtonog sortimenta u proizvodnji djevičanskih maslinovih ulja čija fizičko-hemijska i organoleptička svojstva odgovaraju međunarodnim standardima kvaliteta“) i doc. dr Ilije Morica („Organska proizvodnja, agroturizam i reruralizacija: Iskustva i perspektiva“). Skupom su predsjedavali prof. dr Miodrag Grbić i mr Dušan Medin, a nakon predavanja uslijedila je duža diskusija s publikom.
Drugog dana skupa (subota, 20. avgust) mr Ljiljana Jocić, rukovoditeljka Sektora za poljoprivredu Sekretarijata za privredu Opštine Budva bliže je predstavila aktuelni Javni poziv za dodjelu podsticaja u razvoj poljoprivrede za 2022. godinu. Uslijedilo je online predavanje Danice Mihaljević Davidović („Agroekologija pejzaža: pojam i potencijali negovanja autohtonog pejzaža“), nakon čega su mještani Paštrovića Stevo Davidović i doc. dr Miško Rađenović s prisutnima podijelili uspješna lična iskustva u bavljenju maslinarstvom, odnosno vinogradarstvom i eko turizmom. Potom je uslijedila duža diskusija s mještanima koji se direktno bave vinograrstvom, maslinarstvom i agroturizmom, kako bi podijeliti svoja znanja, vještine, iskustva i izazove s kojima se susrijeću. Diskusijom su predsjedavali prof. dr Pavle R. Anđus i prof. dr Miodrag Grbić. Tokom diskusije uslijedila je i degustacija domaćih proizvoda (vino, loza, maslinovo ulje, tradicionalni specijaliteti) koje su pripremili i donijeli mještani.
Neki od zaključaka skupa su: događaji ove vrste višestruko su potrebni široj lokalnoj zajednici, poljoprivrednicima i javnosti uopšte nedostaje stručna edukacija, postoji potreba da raznoraznim multidisciplinarnim i interdisciplinarnim naučnim istraživanjima, pojedinci-entuzijasti koji su se vratili poljoprivrednim djelatnostima uglavnom su usmjereni na sopstvene resurse, podrška države i lokalnih samouprava postoji, ali je treba unaprijediti i uvećati, potrebno je sve više se okretati i inostranim fondovima jer pružaju dugoročnu podršku i grantove, evidentno je nepostojanje strategija u ovim oblastima i treba raditi na njihovom donošenju, a potom i implementaciji…
Kao jedan od posebno istaknutih stavova mještana i struke jeste izvjestan strah za ovdašnju poljoprivredu, ruralni razvoj, kulturni i eko turizam, ali i za kvalitet života uopšte, usljed planiranih projekate izgradnje objekata visoke spratnosti na više lokacija u Paštrovićima, a posebno planirane zaobilaznice i vjetroelektrana u paštrovskom zaleđu, kojima će se, postoji bojazan, prirodne, ekološke i kulturne vrijednosti krajolika umnogome degradirati.
