Fotografija građevinskih radova na ostrvu Lastvica, odnosno iskopa na centralnom platou tvrđave Mamula, uznemirila je crnogorsku i međunarodnu javnost. Reakcije stručne javnosti i civilnog društva, te apeli inspekcijskim službama i institucijama nadležnim za zaštitu kulturne baštine rezultirali su obustavom radova, koji su sprovođeni nelegalno, bez odobrenog konzervatorskog projekta. Javnost nije upoznata gdje je deponovan građevinski otpad, odnosno iskop sa platoa, za koji arheolog Miloš Petričević tvrdi da mora biti predmetom stručne analize. Magistar metodologije arheoloških istraživanja tvrdi i da se ovim radovima ni u kom slučaju nije smjelo pristupiti bez nadzora arheologa.
“Kada sam ugledao obim zemljanih radova, meni je prva pomisao bila da li je uopšte bio uključen arheološki nadzor. Veoma je indikativno da imamo veliki broj arheoloških lokaliteta na prostoru Luštice i Grblja, a da Mamula ni na koji način nije posmatrana u tom kontekstu. Zbog arheološke, ali i šire javnosti, navešću samo jedan primjer- ostrvo Palagruža, mnogo je udaljenije od obale, a predstavlja arheološki lokalitet iz praistorije. Praistorijske nalaze imamo i u neposrednoj blizini ostrva Lastavica, na Luštici, gdje imamo čitav niz gradina, čitave nekropole pod tumulima. Stoga, mene zaista čudi da nismo upoznati da je prilikom radova na Mamuli obezbijeđen arheološki nadzor. Radovi sprovedeni u obimu koji smo mogli vidjeti na fotografiji su na neki način negirali moguće postojanje starijih kulturnih slojeva, izuzev austrougarske vojne instalacije,” ističe Miloš B. Petričević, doktorant na temi Praistorijski predio Boke Kotorske- Luštica i Grbalj.
Iako je iskop dislociran, te je samim tim izdvojen iz konteksta, Petričevića zanima gdje je taj materijal deponovan, kako bi se u tom tzv. odbačaju eventualno konstatovali arheološki nalazi.
“Sama pozicija Mamule je veoma bitna. Bitna je zbog samog položaja na ulazu u Bokokotorski zaliv. Treba naglasiti da su strateške pozicije uvijek bile strateške pozicije- od praistorije pa do danas. Imamo blizak primjer na Luštici, gdje imamo kompletno sačuvanu gradinu iz bronzanog doba, na kojoj se nalaze vojne instalacije iz Prvog svjetskog rata. Slične situacije imamo svuda, od Rosa do Platamuna. Neshvatljivo je da neko a priori negira postojanje lokaliteta iz starijih perioda, i na taj način nas arheologe uskraćuje za veoma vrijedne informacije.”
Topografija arheoloških lokaliteta na području Boke je veoma površna, kaže Petričević, te stoga nije čudno da se dešavaju ovakve stvari.
“Moramo imati više razumijevanja kad ulazimo u ovakve projekte ”valorizacije,” jer nikada ne možemo biti sto posto sigurni da je određeno područje, kako bismo u arheologiji rekli, sterilno. Nije se smjelo na ovakav način prići valorizaciji jednog veoma važnog lokaliteta, a o antičkim slojevima koje smo tamo mogli ispratiti neću ni da govorim. Valorizacija mora da uključi multidisciplinarnost, ona mora biti pažljivo planirana. Bar za Boku- mi moramo znati da je gdje god da stanemo, pod našim nogama arheologija. Prilično sam iznenađen da konzervatori nisu imali u vidu arheologiju, već je uzeto da jedina antropogena aktivnost na ostrvu datira iz austrougarskog perioda,” kaže Petričević.
On poziva nadležne da se ustanovi gdje je iskopani materijal “kako bi bili uključeni stručnjaci u nadi da ćemo doći do nekih informacija u smislu hronologije kulturne opredjeljenosti samih nalaza. Ali, to je u velikoj mjeri već izgubljena stvar. Ti nalazi su već izvan konteksta. Svakako da je austrougarska instalacija uništila ili oštetila potencijalne arheološke lokalitete, ali nas to ne opravdava da na ovakav način srljamo u nešto što očigledno ne poznajemo dovoljno dobro,” ističe ekspert za metodologiju arheoloških istraživanja.
Informacije o lokaciji na kojoj je deponovan materijal nastao mehaničkim iskopavanjem centralnog platoa na Mamuli potražili smo od nadležnih službi Opštine Herceg Novi, vodećih inžinjera kompanije Besix DOO Montenegro, te PR-a kompanije OHM Mamula, Dragane Bećirović. Odgovore smo dobili samo od DOO Čistoća Herceg Novi i Kabineta predsjednika opštine Herceg Novi.
Iz Kabineta predsjednika ističu da nisu upoznati gdje je deponovan materijal nastao uslijed radova na iskopavanju centralnog platoa na Mamuli, jer ih iz komapnije OHM Mamula, kao ni firme Besix, još uvijek nisu zvanično obavijestili o početku radova na ostrvu. “Hercegnovsko preduzeće „Čistoća“, nadležno za odvoženje komunalnog otpada na teritoriji grada, krajem januara ove godine je kontaktiralo kompaniju „BESIX Group and Luštica Development AD Company“, kako bi postigli dogovor po pitanju deponovanja komunalnog i građevinskog otpada sa ostrva Lastavica i eventualno potpisali ugovor o prikupljanju i deponovanju građevinskog i komunalnog otpada,“ kažu iz Kabineta predsjednika opštine.
U odgovoru na novinarska pitanja, iz DOO Čistoća Herceg Novi su nas obavijestili da su pregovori oko realizacije zbrinjavanja otpada koji se bude proizveo prilikom radova na lokalitetu Ostrvo Lastavica – Tvrđava Mamula sa kompanijom Besix uglavnom završeni. “Još predstoji potpisivanje ugovora, ali se, na zahtjev Izvođača, čeka da oni konačno dogovore međusobne odnose sa investitorom, odnosno da počnu sa radom,” kažu iz Čistoće.
Zahtjev za odlaganjem potpisivanja ugovora kompanija Besix je uputila DOO Čistoća Herceg Novi u petak, 22.marta u 14 sati, sat i po nakon što su toj kompaniji, kao i PR OHM Mamula, poslata pitanja Radio Tivta temeljem kojih ugovora i gdje se odlaže građevinski i komunalni otpad sa ostrva Lastvica, te gdje je deponovan iskop sa centralnog platoa tvrđave, na koja do danas nismo dobili odgovore.
/A. Stjepčević/
