Zaštita maslina i maslinjaka je proces od nacionalnog interesa, zbog čega stare masline moraju biti zaštićeno kulturno dobro, kao i zemlja na kojoj se nalaze, ocijenjeno je na konferenciji u Petrovcu, posvećenoj gastronomiji i nematerijalnoj kulturnoj baštini.

Pejzažna arhitektica Danica Mihaljević Davidović, rekla je da je pitanje procesa održivosti, zaštite i valorizovanja masline kao drveta i njenog proizvoda, kompleksno, ali ne i neizvodljivo, jer postoje pozitivni primjeri u drugim mediteranskim zemljama.

Ona je dodala da postoji kolizija između planerske prakse i Zakona o maslinarstvu, jer u zakonu postoji član koji govori o zaštiti stabala, odnosno nemogućnosti presađivanja ako su stabla starija 100 godina.

„Mislim da u institucijalnom smislu treba da se pozabavimo tom temom, da se na neki način spriječe uništavanja, a sa druge strane da se pruži mogućnost i tom vlasniku da nešto sa tim uradi”, kazala je Mihaljević Davidović na konferenciji pod nazivom Kulturne i kreativne industrije i baština.

Ona smatra da je za gastro baštinu važno znati odakle hrana dolazi i šta se tamo dešava.

“Prostori sa kojih dolazi hrana treba da budu kompleksni, sveobuhvatni i zdravi”, poručila je Mihaljević Davidović i dodala da zemljište treba usložnjavati kako bi se došlo do boljeg kvaliteta proizvoda, a samim tim i do sveobuhvatno većeg kvaliteta prostora.

Predstavnica Turističke organizacije (TO) Budva, Marija Mitrović Andrić, rekla je da oni pružaju podršku i trude se da pomognu poljoprivrednicima i maslinarima kako bi imali kvalitetan proizvod, ali i da zaštite maslinu i brendiraju je.

Mitrović Andrić je navela da planiraju projekat koji bi se bavio maslinama, u okviru kojeg bi se procjenjivala starost određenih stabala i napravila nova turistička ponuda, takozvana tura Putevi maslina.

“To bi bila lijepa ponuda za zainteresovane da se upozna sa naslijeđem koje je dio našeg identiteta, posebno u Paštrovićima, i koja bi bila nova atrakcija turističke ponude”, kazala je Mitrović Andrić.

Mihaljević Davidović je saopštila da je to sjajna inicijativa TO da se na taj način zaštite i valorizuju maslinjaci.

“Crna Gora nema mapirane maslinjake, a njihovo mapiranje je nešto što u svijetu funkcioniše”, rekla je Mihaljević Davidović.

Fondacija Bankada je, prema riječima njenog predstavnika Blaža Kažanegre, pokrenula projekat očuvanja i zaštite pejzažnog identiteta Paštrovske gore i susjednih područja, gdje je prioritet zaštite Sveti Stefan i Miločerski park.

On je naveo da se od prošle godine intenzivno radi na zaštiti maslina, jer na teritoriji Paštrovića postoji značajan broj veoma starih maslina.

Kada je riječ o zaštiti starih maslina, Kažanegra je upozorio da se određeni broj maslina nalazi na urbanizovanom zemljištu i da ih planska dokumentacija ne prepoznaje kao značaj i prirodnu baštinu, jer nema regulisanog zakonskog osnova koji bi štitio drvo masline.

On je dodao da se, čak i na mjestima gdje su masline prepoznate, dešavaju propusti institucija i nadležnih, pa one bivaju presađene zbog određenog projekta na tom zemljištu.

“Ne postoje nikakve kontrole, inspekcija ne radi svoj posao, pa ljudi jednostavno, u odsustvu kontrole, presađuju stare masline. Međutim u tom procesu presađivanja, one stradaju”, saopštio je Kažanegra.

On je dodao da maslina ima dva elementa – prirodni i kulturni.

“Maslina raste kao interakcija čovjeka i prirode, zato je ona dio kulturne baštine, a ne samo prirode”, rekao je Kažanegra.

Ekspertkinja za strateško komuniciranje, Jelena Pavićević, smatra da podizanje na značajan nivo problema kakav je zaštita maslina, zahtijeva da se on učini poznatim i problemom koji se tiče svih.

“Potrebno je da se senzibiliše javnost na određenu temu, kako bi svi imali predstavu o čemu se radi i razvili određeni odnos”, rekla je Pavićević.

Ona je dodala da je zbog toga neophodno organizovati kampanju visokog nivoa.

“Ako procjenimo da masline mogu da budu stvar od interesa za društvo i državu, onda te kampanje moraju da budu strateški planirane, da se rade u kontinuitetu i da budu vođene tako da nijedan vlasnik masline koji bi imao namjeru da je uništi, to ne uradi”, navela je Pavićević.

Ona je dodala da na tome treba da radi tim stručnjaka i to u kontinuitetu.

“To je nešto u šta Crna Gora još ne ulaže novac i druge resurse, pa zato problemi ostaju neriješeni. Da se tim problemima strateški bavimo, to bi rezultiralo dobrim zakonskim i podzakonskim rješenjima i opštim aktima, koji se neće zaobilaziti, zloupotrebljavati i koji će štititi opšti interes”, poručila je Pavićević.

Na konferenciji je bilo riječi i o značaju edukacije građana, od najranijeg uzrasta. Osnovna škola “Mirko Srzentić” je, kako je saopšteno, primjer škole koja kroz različite projekte pokazuje na koji način treba od najranijih školskih uzrasta djecu učiti očuvanju kulturne baštine i njene vrijednosti.

Projekti se realizuju uz podršku Fonda za inovacije, ministarstava kulture i medija i prosvjete, nauke i inovacija, ali i TO Budva.

Posljednji projekat, pod nazivom Mi biramo da recikliramo, vezan je za ekologiju, a direktorka škole, Ivana Kurtović, objasnila je da će se sastojati od izrade makete energetsko efikasnog grada koja će obezbjediti sakupljanje kišnice za navodnjavanje. Koristiće se, kako je objašnjeno, sunčeva energija za pokretanje motora i napraviće se grad koji će da podsjeća na nekadašnji Petrovac.

Škola se nalazi u prirodnom okruženju i posjeduje svoje masline o kojima se brinu i djeca, koja se edukuju o važnosti maslinjaka i masline, pa tako i oni sami proizvode đubrivo za njih.

Učesnici konferencije saglasili su se da masline i maslinjaci jesu i treba da budu dio naše kulturne, prirodne i gastro baštine, kao i proizvod i brend. Za postizanje tog cilja neophodan je sveobuhvatni pristup, odnosno učešće građana i donosioca odluka, usvajanje zakona kojim bi se regulisala ta oblast i zaštitile masline i maslinici, nakon čega slijedi ulaganje države, dosljedno sprovođenje propisa i kontrola.

Kampanje za osvješćivanje građana moraju biti na visokom nivou i dugoročne, uključujući i edukaciju djece predškolskog i školskog uzrasta. Cilj je da, kao i u pojedinim djelovima Mediterana, masline i maslinjaci postanu dio nacionalnog ponosa, važan dio kulturne, prirodne i gastro baštine, a zatim i brend i proizvod koji doprinosi ekonomskom razvoju zemlje.

Prvi korak ka tome je, kako je ocijenjeno, osvješćivanje značaja masline, kojoj dugo treba da se razvije i počne da rađa, čiji su proizvodi traženi i skupi, a ljepota, neprocjenjiva.

Međunarodnu multidisciplinarnu konferenciju pod nazivom Kulturne i kreativne industrije & Baština, Gastroheritage, u Petrovcu je organizovalo Društvo za kulturni razvoj BAUO, uz podršku Opštine Budva, Privredne komore (PKCG) i kompanije Golden Group.