Tokom 55. Praznika mimoze, od srijede 28. februara, u Herceg Novom će biti moguće pogledati postavku izložbe “Nikola Tesla-čovek iz budućnosti”.
Turistička organizacija Herceg Novi u saradnji sa Muzejem Nikola Tesla iz Beograda organizovala je izložbu koja se može pogledati narednih mjesec dana u foajeu Dvorane Park.
Postavka donosi priču o životu i djelu jednog od najvećih naučnika svih vremena, a tokom trajanja postavke u bioskopskoj sali Dvorane Park biće prikazan i film o Nikoli Tesli, koji nosi naziv „Bežično“.
Svečano otvaranje izložbe održaće se 28. 2. u 19 časova, a izložbu će otvoriti Ivona Jevtić, direktorica Muzeja Nikola Tesla iz Beograda.
Sekretarijat za kulturu i obrazovanje Opštine Herceg Novi, u saradnji sa NVO Osvit iz Nikšića, obilježiće sutra (28. februar) Dan ružičastih majica – Dan borbe protiv vršnjačkog nasilja.
Program počinje u 11 sati na platou ispred zgrade Opštine Herceg-Novi.
Svjedoci smo sve učestalijih problema u kojima se ispoljava vršnjačko nasilje, a u rješavanju ovog problema mladima je potrebna podrška društva u cjelini. U tom cilju, Sekretarijat i na ovaj način, obilježavanjem Dana ružičastih majica, želi uputiti poruku i pružiti podršku djeci i roditeljima, žrtvama nasilja, ali i preventivno djelovati.
Planirano je obraćanje potpredsjednika Opštine Herceg-Novi, Mirka Mustura, zatim predstavnika NVO Osvit, Marka Jovanovića, košarkaša KK Primorje 1945, Slobodana Miljanića kao i predsjednik Učeničkog parlamenta SMŠ „Ivan Goran Kovačić“, Pavla Đurovića.
Dan ružičastih majica obilježava se od 2007. godine kada je inicijativu pokrenula grupa aktivista u Kanadi. Tom prlikom 50 aktivista u ružičastim majicama su sa učenicima pustili simbolično 50 ružičastih balona.
Kompanija Adriatic Marinas, hoteli Regent Porto Montenegro i SIRO Boka Place organizuju Dan otvorenih vrata u petak, 1. marta, u Blue Room-u u Porto Montenegru, od 11 do 15 sati.
Sajam zapošljavanja namijenjen je onima koji su u potrazi za poslom, kako sezonskim, tako i poslovima tokom čitave godine. Svi koji posjete sajam zapošljavanja će imati priliku da razgovaraju o otvorenim pozicijama u sektorima marine, prodaje i marketinga, održavanja, maloprodaje; raznovrsnim pozicijama u okviru ugostiteljskih objekata Buddha Bar Beach-a i restorana MayaBay; kao i hotela Regent, i hotela SIRO koji se otvara ove godine u sklopu Boka Place naselja.
“Ovog ljeta, 140 novih kolega će imati priliku da radi sa profesionalcima u jedinstvenom i luksuznom okruženju hotela Regent Porto Montenegro”, rekla je Žana Zeković, direktorka sektora za ljudske resurse hotela Regent. “Naš tim, koji se ponosi reputacijom pouzdanog poslodavca koji istinski brine o svojim zaposlenima, širom otvara vrata svima koji dijele strast prema hotelijerstvu. Ovaj poziv je namijenjen onima koji sebe vide u ovoj prefinjenoj industriji, a naše obećanje je da ćemo pružiti priliku za učenje i kontinuirani razvoj svima koji teže profesionalnom usavršavanju.”
Sajam zapošljavanja Porto Montenegro
Sandra Kapičić, rukovodilac sektora za ljudske resurse Porto Montenegra kazala je: „Porto Montenegro raste iz godine u godinu, pa tako raste i naš tim. Ove godine otvaramo novo naselje, Boka Place, sa više od 45 novih zakupaca, i hotelom SIRO, pružajući potencijalnim kandidatima jedinstvenu priliku da postanu dio našeg rastućeg tima. Pozivamo zainteresovane kandidate na nešto drugačije okupljanje koje smo nazvali ‘Više od sajma za zapošljavanje’ (More than a Job Fair). To će biti prilika za njih da u malo neformalnijem okruženju na terasi Blue Room-a upoznaju naše kolege iz različitih sektora Porto Montenegra, hotela Regent i hotela SIRO, saznaju kako je to raditi u ovim kompanijama, i potencijalno apliciraju za jedno od čak 450 otvorenih radnih mjesta. Posjetioci će takođe imati priliku da se priključe organizovanim turama posjete različitim sektorima u naselju Porto Montenegro.“
Kandidatima se savjetuje da sa sobom ponesu par primjeraka biografije.
Završena je “vruća” zima za crnogorske vaterpolo reprezentativce. Posle Dohe najveći dobitak je plasman na Olimpijske igre u Pariz, ali sada je stiglo vrijeme i za klupske obaveze u 2024. godini.
Sutra počinje nova sezona Prvenstva Crne Gore. Igraće se po sistemu svako sa svakim, kod kuće i u gostima, a bodove donose nastupi u Regionalnim ligama Premijer i A1.
PVK Jadran, kao jedini učesnik Premijer lige, počinje prvenstvo Crne Gore sa četiri boda, Primorac, kao najbolje plasirani crnogorski tim u A1 ligi, startuje sa tri, Kataro sa dva, a Budva sa jednim bodom, saopšteno je iz Vaterpolo i plivačkog saveza Crne Gore.
Nakon šest kola ligaškog dijela prvenstva igraće se plej-of za konačni plasman – za prvo mjesto i titulu šampiona sastaće se dvije najbolje ekipe iz ligaškog dijela.
Finale plej-ofa igra se u tri dobijene utakmice, a titulu brani PVK Jadran.
U prvom kolu, sutra, igraju Jadran-Budva (19) i Primorac – Kataro (18). Drugo kolo na programu je u subotu, 2. marta, a sastaju se Kataro – Jadran i Primorac – Budva.
Derbi prvog dijela sezone igraće se u trećem kolu, 2. odnosno 3. aprila. Na Škveru se sastaju Jadran – Primorac, u drugoj utakmici Budva – Kataro.
Raspored drugog dijela prvenstva odrediće se naknadno, najkasnije do kraja marta, a shodno obavezama klubova u završnicama regionalnog i evropskog takmičenja.
Svečano zatvaranje 55. Praznika mimoze donosi cjelodnevni program „Za sve gušte” u subotu, 2. marta. Centralno mjesto zauzima 7. Međunarodni karneval sa preko 600 učesnika, suđenje karnevalu i spaljivanje i spektakularni koncert Prljavog kazališta.
Prvi program u subotu ujutro biće Mala fešta od naranče koju priprema NVU Ruke, a održaće se u centru grada od 9.00 do 16.00 sati. Organizatori ističu da je interesovanje učesnika izuzetno veliko i da su već desetak dana pred početak obustavili prijavu izlagača.
Atraktivna sportska manifestacija Picigin biće održana na plaži kompleksa Portonovi u Kumboru. Početak je u 10 sati, brojne ekipe su već prijavile učešće i oprobaće se u ovoj tradicionalnoj igri u plićaku iako je temperature mora samo 13 stepeni.
Herceg Novi Mimoza – foto Mediabiro
Svečana povorka 7. Međunarodnog karnevala sa preko 600 učesnika, predvođena mažoretkama, trombonjerima, Gradskom muzikom HN, a uz pratnju delegacija Evropske federacije karnevalskih gradova i Opštine Herceg Novi, kreće sa Trga Nikole Đurkovića u 18.00 časova ka Igalu.
Čak 23 karnevalske grupe predstaviće se koreografijama u Igalu, potom će biti suđeno karnevalu (20.30), a presuda će biti obavljena na Bijelom mulu.
Herceg Novi, karnevalska povorka, Praznik mimoze – arhivski snimak
Ceremonija zatvaranja 55. Praznika mimoze biće završena koncertom Prljavog kazališta na platou ispred hotela Igalo.
Organizatori Praznika mimoze su Opština Herceg Novi, Javna ustanova kulture Herceg fest i Turistička organizacija Herceg Novi.
Rodbina i prijatelji putnika otetih iz voza u Štrpcima danas će položiti cvijeće na spomen obilježja u Podgorici i Bijelom Polju, povodom 31. godišnjice tog zločina.
Cvijeće kod spomen obilježja “Civilnim žrtvama ratova 1991 – 2001.” u Podgorici i “Sat života” u Bijelom Polju položiće porodice otetih, predstavnici Bošnjačkog vijeća, udruženja “Štrpci – Protiv zaborava” i građani.
Kako je saopšteno iz Bošnjačkog vijeća, preko tri decenije porodice otetih čekaju pravdu.
“Sjećanjem želimo da iskažemo poštovanje i javni znak, da stradale ne možemo i nećemo zaboraviti, kao ni sve što je povezano sa zločinom, zločincima i nalogodavcima”, kaže se u saopštenju BV.
Suđenja se, kako su naveli, razvlače, a nema potrage za posmrtnim ostacima žrtvava, niti bilo kakve organizovane brige o porodicama stradalih.
“Stradale ne možemo i nećemo zaboraviti”, poručili su iz Bošnjačkog vijeća.
Oni su kazali da je zlo realnost, a suočavanje sa prošlošću prvi korak da jedno društvo nadvlada zlo u sebi, pravdom, sjećanjem i kajanjem.
“Bili su sasvim obični ljudi. Na zbornom mjestu zločina našli su se slučajno, svako je po jedna sudbina. Ako budu zaboravljeni, ako se pomirimo s tišinom voza 671, biće to znak da za nas nema nade”, navodi se u saopštenju.
Iz BV su podsjetili da su putnici oteti iz voza “Lovćen” na liniji Beograd – Bar, 27. februara 1993. godine, na lokalnoj Željezničkoj stanici Štrpci.
Tada je, kako su dodali, srpska vojska iz Višegrada izvela iz voza 20 putnika, od kojih su 18 bili Bošnjaci, jedan Hrvat i jedna neidentifikovana osoba.
U saopštenju Bošnjačkog vijeća se navodi da je jedan od učesnika u zločinu, Nebojša Ranisavljević iz Despotovca, uhapšen u oktobru 1996. godine, kao i da je, pred Višim sudom u Bijelom Polju, osuđen u septembru 2002. godine na 15 godina zatvora.
Iz Bošnjačkog vijeća su podsjetili da je Ranisavljević, 2011. godine, nakon što je odležao kaznu, pušten na slobodu.
“Krajem 2014. godine, u zajedničkoj akciji policije Srbije i Bosne i Hercegovine (BIH), uhapšeno je 15 osumnjičenih za učešće u zločinu”, kaže se u saopštenju.
Navodi se da je Apelacioni sud u Beogradu, rješenjem iz 2023. godine, ukinio prvostepenu Presudu za zločin u Štrpcima i predmet vratio na ponovno odlučivanje.
“Prvostepenom Presudom zbog otimica iz voza u mjestu Štrpci, njihovog zlostavljanja, mučenja i ubistva, pripadnici jedinice “Osvetnici” Gojko Lukić, Dušan Vasiljević i Jovan Lipovac su osuđeni na po deset, a Dragana Đekić na pet godina zatvora”, kazali su iz Bošnjačkog vijeća.
Optuženi Ljubiša Vasiljević je, kako se navodi, preminuo tokom postupka.
“Apelaciono vijeće Suda BIH je 2023. godine potvrdilo prvostepenu presudu kojom su sedmorica bivših pripadnika Vojske republike Srpske osuđena na ukupno 91 godinu zatvora za učešće u otmici 20 putnika iz voza u Štrpcima”, kaže se u saopštenju.
Dodaje se da je Luka Dragićević oslobođen optužbe da je izdao naređenje za odvođenje civila.
“Izostala je dakle komandna odgovornost”, naglasili su iz Bošnjačkog vijeća.
Oni su kazali da su Obrad Poluga, Novak Poluga, Petko Inđić, Radojica Ristić, Dragan Sekarić, Oliver Krsmanović i Miodrag Mitrašinović osuđeni na po 13 godina zatvora.
“Optuženi Mića Jovičić sporazumno je priznao krivicu i osuđen je (samo) na pet godina zatvora, ali se sporazumnim priznanjem obavezao na svjedočenje u predmetu protiv ostalih optuženih”, kaže se u saopštenju.
Iz Bošnjačkog vijeća su podsjeili da je sud BIH 2020. godine podigao optužnicu i protiv Milana Lukića koji je, za druge zločine, u Haškom sudu osuđen na doživotnu robiju.
“Suđenje u Beogradu se razvlači, a nema potrage za posmrtnim ostacima žrtvava, nema komandne odgovornosti, niti odgovornosti nalogodavaca, kao ni bilo kakve organizovane brige o porodicama stradalih”, poručili su iz BV.
U tom zločinu stradali su Esad Kapetanović, Iljaz Ličina, Fehim Bakija, Šećo Softić, Rifat Husović, Halil Zupčević, Senad Đečević, Jusuf Rastoder, Ismet Babačić, Tome Buzov, Adem Alomerović, Muhedin Hanić, Safet Preljević, Džafer Topuzović, Rasim Ćorić, Fikret Memović, Fevzija Zeković, Nijazim Kajević, Zvjezdan Zuličić i jedna nepoznata osoba.
“Posmrtni ostaci Halila Zupčevića pronađeni su krajem 2009. godine na obali jezera Perućac, a posmrtni ostaci Rasima Ćorića, Jusufa Rastodera i Iljaza Ličine nađeni su u istom jezeru 2010. godine”, naveli su iz Bošnjačkog vijeća.
Od tada, kako su naglasili, nema pomaka u traganju za posmrtnim ostacima žrtava.
Omladinski klub Kotor u saradnji sa Gradskom bibliotekom i čitaonicom Kotor organizuje trodnevnu aktivnost “Trampa knjiga” koja će trajati od 28. februara do 1.marta u vremenskom periodu od 17.00 do 20.00 sati i održaće se u prostorijama Omladinskog kluba Kotor.
Posjetioci i sva zainteresovana lica će moći da razmijene knjige koje su pročitali sa novim koja ih interesuju.
Otvaranje Trampe knjiga je rezervisano za srijedu u 17 sati u Omladinskom klubu Kotor. Dobro došli!”
Prirodnjački muzej Crne Gore u saradnji sa JU Muzej i galerija Tivat i Opštinom Tivat priređuje izložbu „Plavi svijet delfina i kitova“, u srijedu, 28. februara u 19 sati u JU Muzej i galerija Tivat.
“Delfinima i kitovima, fascinantnim i veličanstvenim stanovnicima okeana i mora prijeti nestanak sa planete Zemlje, prvenstveno zbog ljudskih postupaka. Zagađivanje, intenzivno i nemilosrdno ubijanje i slučajno hvatanje ribarskim mrežama godišnje ubije preko 300 000 delfina, kitova i pliskavica.
Svjetska fondacija za prirodu upozorava: “Na svaka dva minuta ugine jedan delfin ili kit”. Delfini i kitovi imaju ključnu ulogu u održavanju zdravlja morskih ekosistema i smanjivanje njihove brojnosti može da ima katastrofalni uticaj na te eko sisteme, a time i ljudsku vrstu. Ukoliko ne djelujemo sada, budućim generacijama biće uskraćena šansa da upoznaju ova inteligentna, druželjubiva i zanimljiva stvorenja”, stoji u najavi izložbe.
Projekat je podržan od strane Balkanske mreže muzeja po konkursu za manje grantove.
Istraživači sa Pomorskog fakulteta u Kotoru sproveli su opsežno istraživanje o uticaju kruzera na kvalitet vazduha u Bokokotorskom zalivu. Kroz niz istraživačkih poduhvata, koristeći mobilne uređaje za detekciju čestica, istraživači su analizirali koncentraciju zagađujućih materija iz izduvnih sistema brodova, posebno tokom kruzing sezone.
U septembru će biti završen projekat Centra za inovacije i preduzetništvo, Pomorskog fakulteta Kotor, Univerziteta Crne Gore, koji ima za cilj da analizira uticaj aktivnosti kruzera na kvalitet vazduha u kotorskoj opštini.
Kolege sa različitih univerziteta u regionu, uključujući Institut za nuklearne nauke iz Vinče, zajednički su radile na projektima detekcije i analize čestica koje su posledica sagorevanja goriva u brodskim motorima. Poseban fokus bio je na periodu kruzing sezone, kada brodovi često borave u zalivu.
Korišćenjem mobilnih uređaja, istraživači su pratili koncentraciju čestica u ambijentalnom vazduhu na različitim lokacijama u zalivu. Osim toga, sproveli su istraživanje o ukupnoj emisiji zagađivača, koristeći evropski priznate modele i uzimajući u obzir operativne i tehničke parametre brodova.
Jedan od ključnih aspekata istraživanja bila je analiza uticaja kruzera na kvalitet vazduha tokom faze sidrenja, kada brodovi povećavaju svoje obrtaje i aktiviraju pogone, što može značajno doprineti emisiji zagađivača.
Zahvaljujući mreži senzora postavljenih na Pomorskom fakultetu, u Muo, Prčanju i Ljutoj, istraživači su pratili trendove u realnom vremenu. Ovi podaci omogućavaju detaljan uvid u uticaj pomorskih operacija na kvalitet vazduha u najgušće naseljenim područjima zaliva.
Dodatno, istraživači su razvijali laboratoriju za pametni zaliv, koja će pratiti podvodnu buku od kruzera i glisera, kao i simulirati rasprostranjenje naftnih mrlja u zalivu.
Radmila Gagić, saradnik u nastavi na pomorskom fakultetu u Kotoru, doktorant ovog fakulteta studijskog programa pomorske nauke svoj akademski razvoj započela je, nada se da će ga i završiti na ovom fakultetu i onda se pridružiti ekipi, odnosno ostati u istraživačkom timu.
Mr Radmila Gagić
Istraživački tim planira dalje korake, uključujući modeliranje disperzije zagađivača kako bi identifikovali najugroženije zone tokom boravka kruzera u zalivu. Osim toga, planiraju se dodatna istraživanja o uticaju drugih plovnih objekata na kvalitet života u ovom ekološki značajnom području.
Naučni doprinos profesora Pomorskog fakulteta u Kotoru istraživanju zagađenja vazduha u Boki Kotorskoj
Od marta 2022. godine naučno-istraživački tim Centra za istraživanja i inovacije preduzetništva na Pomorskom fakultetu u Kotoru radi mjerenje koncentracije čestica u ambijentalnom vazduhu u kanalima 1 mikrometar, 2.5 mikrometra, 4 mikrometra i 10 mikrometara i ukupne suspendovane čestice na nivou svakih 10 minuta, na četiri istaknute lokacije sa mogućnošću vizuelizacije mjernih podataka.
Nakon što su se kvalitetom pokazali u nekoliko mediteranskih luka, četiri “Kunak” senzora su instalirana na lokacijama Muo, Prčanj, na Pomorskom fakultetu u Kotoru i na Ljutoj.
Uz podatke Centra za ekotoksikološka istraživanja i rezultate mjerenja sa stanice Agencije za zaštitu životne sredine na Svetom Stasiju, nauka vrlo lako može dokazati prisustvo zagađivača u vazduhu, naročito onih čiji je uzrok sagorijevanje nekvalitetnog goriva sa kruzera. Centar za istraživanja i inovacije preduzetništva na Pomorskom fakultetu raspolaže i sondom za direktno mjerenje koncentracije zagađivača u izduvu (dimnjaku), ali ova mogućnost nije dovoljno korišćena u slučaju kontrole izduvnih gasova sa brodova u Zalivu.
– Kunak-senzori imaju svoj elektronski sistem (Cloud) na internetu, a pristup njima možemo da damo svakome ko želi i sa kime imamo ugovor o poslovno-tehničkoj saradnji – Lučkoj upravi, Luci Kotor, Opštini, da mogu da proaniliziraju podatke mjerenja vazduha. Korišćenje uređaja je vrlo jednostavno, postoji 24-časovna podrška tehničke službe Kunak korporacije, a kada je u pitanju validnost-tačnost podataka, potrebno je da se obavi direktna uporedba sa standardizovanim uređajima, uz mogućnost kalibracije uređaja, kažu u Centru za istraživanja i inovacije preduzetništva na Pomorskom fakultetu.
Mapa sa označenim lokacijama senzora Kunak
-Nastojali smo da pokrijemo lokacije na kojima najviše operiraju brodovi u našem zalivu. Horizontalno, na jednakoj nadmorskoj visini smo instalirali četiri LOW-COST senzora “Airpro” stanice, profesionalne uređaje za mjerenje koncentracije čestica i zagađivača u vazduhu. Ono na čemu radimo je praćenje trendova uticaja aktivnosti kruzera u zalivu i izmjerenih koncentracija suspendovanih čestica u ambijentalnom vazduhu – da li postoji korelacija i kolika je. Visinski nemamo mogućnost da radimo mjerenje jer imamo mali broj senzora. Ovo je jedna pilot studija da se prije svega vidi da li takvi senzori uopšte mogu da podrže kampanju monitoringa kvaliteta vazduha, da li se oni mogu koristiti uz standardizovane uređaje, koji su jako skupi za nabavku, održavanje; da li postoji mogućnost da primjenom ovakvih senzora Agencija za zaštitu životne sredine može sebi da olakša proces monitoringa kvaliteta vazduha na nekoliko lokacija.
Svjedoci smo da u luci već godinama imamo prisutne kruzere i nisam naišla na podatak da su iz Instituta za javno zdravlje alarmirali da je kotorska regija postala istaknuta po zagađenju. Lokalno, izazovna kotlinska geomorfologija zaliva definitivno utiče na povećanje osjetljivosti i rizika kada je u pitanju zagađenje vazduha izduvnom emisijom sa brodova, primjećuje mr Radmila Gagić, doktorantkinja Pomorskog fakulteta. Ističe potrebu sprovođenja dodatnih eksperimentalnih istraživanja, poput hemijske analize čestica radi lakšeg otkrivanja njihovog porijekla.
-Te suspendovane (lebdeće) čestice prelaze određenu udaljenost, lako se udišu i uzrokuju zdravstvene poteškoće. Pored toga, mogu da nanesu i ekološke poteškoće zato što imaju svoje organsko i neorgansko porijeklo. Istraživači su potvrdili da se čestice u vazduhu, čak i one fine sa manjim dijametrom, povezuju sa efektom zagrijavanja vazduha. Za nas su posebno interesantna naučna saznanja koja uključuju sulfatne čestice”, naglašava mr Gagić.
Upoređujući mjerenja Centra za istraživanja i inovacije preduzetništva na Pomorskom fakultetu Kotor, obavljena pomoću Kunak senzora, sa mjerenjima CETI-ja za stanje kvaliteta vazduha u Kotoru u avgustu 2022. godine po standardizovanoj gravimetrijskoj metodi uzorkovanja čestica, kaže Radmila Gagić, koja je u saradnji sa Majom Škurić, Gordanom Đukanović i Danilom Nikolićem objavila rezultate istraživanja u radu Atmosphere | Free Full-Text | Establishing Correlation between Cruise Ship Activities and Ambient PM Concentrations in the Kotor Bay Area Using a Low-Cost Sensor Network (mdpi.com).
-Od prošle godine radimo mjerenje koncentracije čestica u ambijentalnom vazduhu, čestica u kanalima 1 mikrometar, 2.5 mikrometra, 4 mikrometra i 10 mikrometara i ukupne suspendovane čestice na nivou svakih 10 minuta, na četiri istaknute lokacije. Mi smo u okviru našeg istraživanja koje smo publikovali 1. novembra prošle godine u časopisu “Atmosphere” u okviru MDPI baze, prikazali vrijednosti mjerenja tokom 27 dana u ljetnjoj sezoni (od avgusta do septembra 2022. godine) obrađene u različitim vremenskim serijama, kaže Radmila Gagić, autorka istraživačkog rada na temu “Uspostavljanje korelacije između aktivnosti kruzer brodova i ambijentalnih koncentracija suspendovanih čestica u području Bokokotorskog zaliva”.
-Radeći mjerenja primjenom priznatog matematičkog modela za proračun ukupno emitovanih zagađivača iz brodskih motora na primjeru svakog pojedinog dolaska broda u Kotorski zaliv za period od 2013, 2014. i 2015. godine, mi smo uočili da je mnogo veći obim saobraćaja u periodu od juna do novembra (čak 76.91 procenat ukupnog pomorskog saobraćaja), dok u periodu od decembra do maja imamo svega 32 procenta pomorskog saobraćaja koji se odvija u našem zalivu. Kad je u pitanju ukupna emitovana količina zagađivača zabilježili smo da se u oblasti Bokokotorskog zaliva vremenski emituju mnogo veće količine tokom trajanja režima “hotelinga”- boravka broda, ističe Gagić.
PM10-i-PM2.5-čestice
Nikolić i Gagić su uradili uporednu analizu ukupne emitovane količine zagađivača na osnovu relevantnih podataka o vremenu dolaska-odlaska broda, o lokaciji na kojoj brod boravi u tom određenom vremenskom intervalu, kao i tehničkih parametara broda (izlazne snage pogona, emisionih faktora koje su predložili međunarodno priznati istraživači).
Povećanje lebdećih čestica u vazduhu povezano sa manevrisanjem brodova u Luci
-Podatke koje su nam uređaji – senzori dali smo upoređivali sa vremenom dolaska-odlaska broda i ukupnom izračunatom emisijom čestica u tom vremenskom intervalu dok je brod obavljao manevrisanje i boravak u našoj luci. Grafičkom uporedbom pratimo veliki procenat korelacije između izmjerenih podataka. Svakako, postoje prirodni ciklusi i procesi koji utiču na povećanje čestica, ali se ova korelacija vidi. Nakon odlaska broda iz našeg zaliva i satima nakon toga na određenim lokacijama zabilježili smo povećanu koncentraciju čestica, koje ostaju tu, ali, mi nemamo podatak da je sve ono što se mjeri direktno došlo iz brodova. Dok ne uradimo hemijsku analizu čestica, u to ne možemo 100-procentno biti sigurni, prije svega, trebalo bi da nabavimo opremu kojom bi moglo da se radi uzorkovanje, zaključuje Gagić.
U literaturi nemamo navoda koji svjedoče o tome da manji motori, kao što su vanbrodski motori na brzim plovilima ili automobilski motori, doprinose zapaženoj emisiji sumpornih i azotnih oksida, što bi moglo da znači da je najveći procenat izmjerenih koncentracija sumpornih i azotnih oksida rezultat sagorijevanja goriva u brodskim motorima. Da bismo dobili što jasniju sliku i iznijeli neke konkretne zaključke na osnovu prikupljenih mjernih podataka potrebno je periodično sprovoditi kalibraciju Kunak uređaja sa standardizovanim mjernim uređajima Agencije za zaštitu životne sredine koji su instalirani na mjernoj stanici na Sv. Stasiju.
Drugi problemi koji se mogu javiti u slučaju povećane koncentracije zagađivača i štetnih gasova u vazduhu su kiseli smog i fotohemijski smog koji imaju ekološke i zdravstvene uticaje, kaže Gagić. Oni mogu biti posljedica i kombinacija nekoliko različitih izvora zagađenja, koji su svi antropogenog porijekla – sagorijevanje bio-mase (drva) tokom zime, sagorijevanje goriva u automobilima i brodovima…Budući da se radi o kompleksnoj pojavi, potrebno je problem sagledati sa više strana i preporuka je uvjek interdisciplinaran i temeljan pristup u istraživanju.
Kruzer u Boki – foto Boka News
Usrednjavanje “pikova”
Luka Kotor kao koncesionar za obavljanje pomorskih djelatnosti je dužna da radi svoje periodične analize na osnovu izvještaja o mjerenjima koja radi Agencija sertifikovana za to- CETI (Centar za ekotoksikološka istraživanja) iz Podgorice. Zakon propisuje graničnu dnevnu srednju vrijednost od 50 mikrograma čestica po metru kubnom, koja ne smije biti prekoračena više od 35 puta godišnje. Ekstremni primjer je maksimalna srednja dnevna vrijednost izmjerena avgusta 2022. godine, koja je prema mjerenju CETI-ja iznosila 57.91 mikrogram po metru kubnom i ona se samo jednom desila tokom mjeseca. Kada se desi “pik”, on se usrednjuje na nivo od 24 sata.
Optimizacija pomorskog transporta
-U svim kruzing lukama sada su trendovi da se ograniči broj dolazaka kruzera i optimizacija toga pomorskoga transporta u lučkom akvatorijumu. Kada se upoređujete sa nekim morate da gledate karakteristike tog nekog zaliva. U Norveškoj postoji jedan jako sličan zaliv našem kotorskom zalivu, to je Gierangerfjord. Norveška teži ka tome da uvede potpuno karbonski neutralne marine i luke, da se bazira na primjenu održivih tehnologija i alternativnih pogona, a da se u potpunosti isključi primjena nafte i naftnih derivata. To je jedan od primjera dobre prakse koji se može iskoristiti kada se rade neki naši strateški ili planski dokumenti, navodi Radmila Gagić.
Održivost kvaliteta života u Kotorskom zalivu
– Za realizaciju projekta razvoja Kotora kao održive turističke destinacije potrebno je da se formira neka interdisciplinarna radna grupa koja bi se sastojala od istraživača u različitim oblastima, da se uvežu predstavnici akademskog osoblja, istraživača sa Pomorskoig fakulteta, Fakulteta za turizam i Instituta za biologiju mora, koji mogu mnogo da doprinesu ovome, čak i neki istorijski istraživački podaci (koje već imamo iz prethodih par godina). IBM i Pomorski fakultet imaju čak tri čamca koji su registrovani za neprivredne i javne svrhe, kojima možemo da obavljamo istraživačke djelatnosti i da pomognemo sličnim aktivnostima na moru. Od gradonačelnika g-dina Jokića stigao je predlog naučnicima Pomorskog fakulteta da se u okviru Sporazuma o održivosti Kotora kao turističke destinacije, koji je potpisan između Opštine, Luke Kotor i drugih aktera, uključe u istraživački rad i da svoje rezultate, kapacitete, stave na raspolaganje agenciji koja bude pomagala u kreiranju pomenute strategije.
Manevarski i režim “hotelinga”
Prema informacijama od predstavnika agencija koje pružaju operatorske usluge kruzerima koji dolaze u Kotorski zaliv, sertifikati o kvalitetu goriva sa tih brodova (dok je brod u luci), ukazuju da se koriste goriva sa 0,1 procenta sumpora, što su goriva za mnogo strožije uslove.
-Na brodovima postoje različite tehnologije – “skraber sistemi”, koje se mogu instalirati za smanjenje određenih parametara izduvne emisije (koncentracije određenih zagađivača). Postoje dvije skraber-varijacije: da se spiranjem toga što se nalazi u izduvnoj emisiji kolektuje određena količina otpadnih voda, koje u sebi sadrže ono što se u tom sistemu ispralo. Oni koriste morsku vodu koja neutralize taj medijum, bez upotrebe dodatnih hemikalija za desulfurizaciju tih gasova (smanjivanje koncentracije sumpornih oksida). Nisam radila istraživanja koliko brodova imaju taj “open loop” sistem i ne mogu garantovati da li se takve tehnologije (dozvoljene ili nedozvoljene) koriste u našem zalivu dok je brod tu. Ono što smo mi otkrili u saradnji sa nekadašnjim kolegama-pilotima iz naše luke (koji nažalost više nisu među nama), su podaci o tome koliko određeni režim plovidbe (da brod plovi pod određenim pogonskim opterećenjem) za sobom povlači određeni procenat potrošnje toga goriva i određeni procenat emisije zagađivača u vazduh. Dobili smo informaciju da je brod tokom plovidbe kroz naš zaliv u “manevarskom režimu” sve do momenta dok se ne usidri i ne veže, tada tokom boravka u luci prelazi na “režim hotelinga”(smanjene emisije).
Jasno je da to zavisi i do vremenskih prilika, od plovidbenih uslova koji u Kotoru nisu uvijek takvi da dozvoljavaju brodu da on smanji pogon dok boravi u luci. Podaci koje smo dobili od kolega iz prakse, koji plove na brodovima i posjećuju naš zaliv, upućuju na to da oni rade punim pogonom dok se nalaze na sidru u trenutku kad je nevrijeme, zato što u svakom trenu moraju da odreaguju iz sigurnosnih razloga, preventivno, da se ne bi dešavale druge situacije pod uticajem vremenskih neprilika, objasnila je mr Gagić.
Solarna elektranaDa solarne elektrane smnogi u Srpskoj gledaju kao energetsku budućnost dokaz su postrojenja koja se grade na sve strane.Najviše izgrađenih solarnih elektrana je na jugu Srpske, a prema podacima iz Elektroprivrede u Hercegovini je do sada sagrađeno oko 245 ovih postrojenja.Direktor direkcije za poslove operatora sistema podsticaja u ERS – u, Bojan Šapurić ističe da je sunčana Hercegovina sve interesantnija investitorima. Dodaje da jedina kočnica u ovoj oblasti može biti postojeća mreža.
„Sve zavisi od kapaciteta na priključak za distributivnu mrežu. Trenutno je velika popunjenost na distributivnoj mreži do maksimuma prihvaljivosti samog sistema. Najveći broj elektrana imamo na teritoriji opštine Bileća, Nevesinje i teritoriji grada Trebinja. Svakodnevno stižu pisma namjere i zahtjevi za izgradnju i proširenje kapaciteta. Najavljena je i izgradnja velikog solarnog parka na prostoru Zubačkog platoa gdje je planirano 146 megavata u prvoj fazi. Pripremni radovi su predviđeni za početak proljetne sezone. Ta elektrana bi u perspektivi trebala da u svom sastavu ima i još svoje dvije elektre dva puta po 54 megavata što bi u ukupnom zbiru dalo skoro 350 gigavat časova električne energije. Govorimo o snazi koja bi mogla da snabdijeva cijelu Hercegovinu”, kaže Šapurić i dodaje da ovako velike elektrane idu na mrežu Elektroprenosa.
Da postoji izražen interes za ulaganja u obnovljive izvore energije, posebno u energiju sunca, potvrđuju i iz kompanije ETMAH kojima su baš solarne elektrane uža specijalnost.
„Nama se obraćaju potencijalni investitori, koji žele fotonaponska postrojenja za potrebe osnovnog biznisa, radi uštede energije i prelaska na čistiju tehnologiju u procesima, kao i za proizvodnju i prodaju električne energije. Razvili smo kompletnu uslugu, po principu “ključ u ruke”, koja značajno olakšava prelazak na korištenje energije iz obnovljivih izvora. Kombinovanjem nekoliko najvažnijih elemenata, a to su prije svega kvalitetno projektovanje i izvođenje, zatim premium oprema i vlastita proizvodnja komponenti za elektrane, a posebno stručna podrška investitorima u svima fazma procesa do elektrane u stalnom radu, daju rezultate. Investitori prepoznaju kvalitet i zajednički sa našim stručnim timovima učestvuju u realizaciji najboljih rješenja”, kaže Mirela Zrnić, saradnik u službi marketinga kompanije ETMAH.
Zrnićeva ističe i važnost pravilnog odabira opreme kako bi elektrane radile dugi niz godina u punom kapacitetu.
„U tom smislu razvijamo najbolja rješenja. Uspostavili smo dostupan servis, lokalni lager rezervnih i zamjenskih komponenti, što osigurava adekvatno održavanje elektrana u realnom vremenu. Kada se u fotonaponska postrojenja ugradi oprema premium kvaliteta, potreba za ovim uslugama je mala, ali je važno da postoji i da elektrane nesmetano mogu da rade dugi nizu godina”, ističe Zrnić.
Solarne elektrane se grade i zato što se brzo isplate
Isplativost solarnih elektrana je oko 7 godina, a njen životni vijek je 25 godina. S druge strane, rok gradnje sa svim projektima, revizijom projekta i dozvolama koje su potrebne da jedna elektrana bude priključena na distributivnu mrežu je oko godinu dana.
Ekspanzija izgradnje, Hercegovina
Ekspanzija izgradnje fotonaponskih postrojenja traje već duže vrijeme. Iz ETMAX-a kažu da je interes izražen i da se povećava.
„Područje Hercegovine jeste izuzetno pogodno u smislu prirodnih predispozicija, kao i infrastrukture neophodne za realizaciju ovih projekata. Ujedno, važno je napomenuti da upravo ova ekspanzija otvara nova radna mjesta u industriji, da se zapošljavaju radnici sa lokalnih područja i da se može očekivati značajan rast kapaciteta i u narednom periodu. Ako posmatramo izdvojeno naše započete projekte i njihovu realizaciju, već sada su projekcije značajnog povećanja broja radnika, posebno sa područja Hercegovine. Nova radna mjesta, zasnovana na održivom razvoju su jedan od izuzetno važnih benefita ekspanzije solarne industrije na našim područjima, pogotovo jer možemo očekivati značajan porast broja novih radnih mjesta u narednom periodu. Pri tom ova industrija zapošljava radnike različitih profila, inžinjere, tehničare, montere, ali i druge,” dodaje Zrnić.
O SOLARIMA I NA SET – u
Energetska tranzicija i budućnost teme su o kojima će se pričati i na petom po redu Samitu energetike koji će se u Trebinju održati od 20. do 22. marta.
„ETMAX ima izuzetno dobru, dugogodišnju saradnju sa Samitom energetike Trebinje, a SET je sigurno jedan od najvažnijih događaja u oblasti energetike na Zapadnom Balkanu.
Teme, sagovornici, adresiranje novih pravaca razvoja, kao i izazova, doprinose da svi učesnici dobiju jasan uvid u značaj energetike u strateškom smislu, kao i važnost povezivanja stručne javnosti na ovakvom dešavanju. SET je od početka organizovan na način da predstavlja platformu za povezivanje, razmjenu mišljenja, predstavljanje dostignuća i okuplja značajan broj eminentnih stručnjaka, naučnika i donosilaca odluka iz oblasti energetike, privrede i industrije. Prepoznatljivost SET-a je i u konceptu koji svake godine donosi najvažnije teme iz oblasti energetike, doprinosi uspostavljanju novih saradnji i budućih projekata, u svim oblastima energetike”, kaže Zrnićeva.
Ove godine govoriće se o brojnim temama, a iz oblasti obnovljivh izvora svakako je interesantno istaći teme vezane za realizaciju projekata u oblasti OIE, energetske tranzicije, razvoju sektora, mehanizmu “prosumera” i energetskih zajednica, upravljanju fotonaponskim elektranama, ali i brojnim drugim temama.
„Znajući koliko je energetika važna za naš, kao i regionalni i razvoj uopšte, vjerujemo da će SET svake godine ići korak naprijed, ukazujući na razvojne promjene i prateći njihovu realizaciju” zaključuje Zrnić.
