Centar za kulturu Tivat producent je novog dokumentarno – igranog filma „Kotorski Misal“ autora dr Lenke i dr Gojka Čelebića, a čije je snimanje već počelo u Njemačkoj i Češkoj. Film urađen u maniru BBC-jeve izrade dokumentaraca sa igranim segmentima koje gledaocima treba da uspješnije dočaraju duh prošlih vremena i teme koju reditej obrađuje, trajaće pedesetak minuta i premijerno će publici biti predstavljen tokom avgusta u Tivtu.
Saopšteno je to danas na konferenciji za novinare u Tivtu na kojoj je medijima detaljno predstavljena najvnovija, peta po redu dokumentarno-filmska produkcija tivatskog CZK.
„Kotorski Misal (Misal Sv. Jakova od Lođe)” jedna je od najstarijih knjiga, koje su bile u upotrebi na tlu današnje Crne Gore, izvjesno počev od XII vijeka (prije 1200.godine). Ova knjiga, na 348 rukopisnih stranica, sa iluminacijama vanredne ljepote, svojom tematikom, značajem, epohom, i savremenim naučno-kulturnim vrednovanjem, pripada svjetskoj kulturi”- kazala je dr Lenka Blehova Čelebić. Objasnila je da je ovaj neprocjenljivo vrijedni manuskript pisan tzv. beneventanom, pismom nastalim u 8.vijeku u italijanskom manastiru Monte Kasino, a kojie je korišteno do 13.vijeka, prvenstveo u južnoj Italiji. Dr Blehova-Čelebić koja intenzivno proučava Kotorski Misal što se čuva u berlinskoj biblioteci gdje je pod još precizno neutvrđenim okolnostima ovaj neprocjenljivo vrijedan pisani spomenik kulturne baštine Crne Gore dospio 1930., kaže da je ovaj manuskript vjerovatno nastao u čuvenom skriptoriju u Bariju, najvjerovatnije po narudžbi Kotorske biskupije koja je dugo vjekova bila sufraganska u odnosu na Barijsku nadbiskupiju.
“Od Kotorana je, na stranicama Misala, lično su pomenuto 143 imena – uglavnom slovenska, a manuskript sadrži i podatke o društvenim, vjerskim i političkim prilikama srednjovjekovne epohe na prostoru današnje Crne Gore. Pored ostalih i njemu se nalazi i ime i datum smrti viteza Bertrama, bliskog saradnika Roberta Karla Anžujskog koji je kao ugarski kralj, bio i gospodar Kotora Kkao je Bertram dospio u Kotor mi ne znamo, ali vjerovatno pošto je za njega u kotorskoj katedrali služena misa-zadušnica, on je ovdje ili umro ili je bio kotorskog porijekla, ali to još ne možemo dokazati”- istakla je Blehova-Čelebić.
Ona je prvi naučnik i paleograf, koji je raščitao ovaj rukopis i naučno mu utvrdio karakter i značaj, oko dvjesta godina nakon što je Kotorski Misal iznijet iz naše zemlje -pretpostavlja se počekom devetnaestog vijeka. Istakla je da je Kotorski Misal najstariji sačuvani liturgijski rukopis sa naših prostora, stariji čak i od čuvenog Dubrovačkog Misala koji se kao i veći broj drugih vrijednih srednjevjekovnih spisa sa ovih prostora, čuva u Oksfordu.
Kotorski Misal pisan na pergamentu, prema riječlima Blehove-Čelebić osim što je izuzetno važan za istoriju crkve, predstavlja i veoma vrijedan dokumnet o načinu života srednjevjekovnog i nacionalno veoma šarolikog društva u Kotoru, upućenog na more i pomorsku trgovinu.
Njen suprug, dr Gojko Čelebić koji o istraživanjima i istorijatu Kotorskog Misala pravi dokumenari film, kaže da je dio materijala već snimio u Berlinu, Hajldebergu, Jeni, Vajmaru i Terezinu, kaže da je po mišljenju nekih njemačkih stručnjaka, Kotirski Misal možda i stariji od najstarijeg poznatog sačuvanog pisanog spomenika sa područija Crne Gore – Ljetopisa popa Dukljanina.
“Ova neprocjenljivo lijepa i vrijedna knjiga je putovala decenijama, a možda i stotinama godina odavde do Njemačke gdje je ona na sreću svih nas, sačuvana. Čuveni Hajlderberški Univerzite osnovan 1386. godine, bio je mnogo kasnije, početkom 19.vijeka mjesto gdje se kod tzv. mladonjemaca začela ideja da treba evakuisati rukopise iz Azije i Istočne Evrope, spremiti ih, istraživati, restaurirati i čuvati do kraja. Hegel je na svojim predavanjima u Jeni 1806. i Hajlderbergu 1817. iznio ideju da su ti manuskripti svjetska kultura i da napredna nacija kakve je Njemačka bila tada u kulturnom smislu, ima obavezu da se brine o rukopisima sa teritorija Azije i Istočne Evrope. On je smatrao da je to čista svjetska kultura koja govori o direktnom nasljeđu antike i direktnom nasljeđu bizanta i da je pravo mjesto za njeno proučavanje i čuvanje Univerzitet. Naravno da je bio potpuno u pravu jer je manuskript identitet jednog naroda i njegovoga genetičkog i kulturnog pamćenja” –istakao je Čelebić dodajući da je manuskript kakav je Kotorski Misal, “najviši oblik kulture je on govori u ime živog čovjeka koji ga je stvorio, a obraća se takođe živom čovjeku”.
