Nedaleko od rta Kabala u Boki Kotorskoj u nekontrolisanom padu 7. marta 1944. godine u more se srušio avion Supermarine Spitfire MK IX Trop. Usljed udara o morsku površinu raspao se u nekoliko djelova. Danas njegovi ostaci leže razbacani na pjeskovitom morskom dnu na 32 m dubine. Pozicija ovog izuzetno unikatnog lokaliteta u crnogorskom podmorju se nalazi na plovnom putu, što u sezoni ne dozvoljava njegovu dovoljnu valorizaciju kroz ronilački turizam.
Avion Supermarine Spitfire razvijan je od 1935. godine u Supermarinovim fabrikama u Velikoj Britaniji. U prototip K 5054, iz kojeg će se kasnije izroditi Spitfire, ugrađen je motor Rolls Royce Merlin C-PV-12. Prvi Spitfire je predstavljen 1936. godine na Royal Airforce (RAF) izložbi u Hendonu. U osvit Drugog svjetskog rata jedinice RAF-a su počele da se snabdijevaju modelom Mark I. Prvih godina rata RAF je Spitfire čuvao za odbranu Velike Britanije, da bi tek 1942. godine prvi avioni odletjeli na Maltu koja je bila izložena napadima njemačkih bombardera. Novi izviđački model Spitfire IX koji je učestvovao u napadima na Siciliju pokazao se toliko uspješan da je evoluirao u nekoliko verzija. Čak četrnaest RAF grupa je koristilo ove avione. Oni su ušli i u sastav savezničkih vazduhoplovnih snaga poput SAD, Češke, Poljske, Belgije, Norveške, Francuske i Jugoslavije.
Supermarine Spitfire IX Trop, čiji ostaci leže kod rta Kabala, pogođen je od strane protivavionske odbrane iz Kumbora tokom napada na hidrobazu u Bokotorskom zalivu. Ostavljajući trag gustog crnog dima za sobom, nastavio je let ka Prevlaci. U blizini Rosa počeo je da ponire i srušio se kod rta Kabala. Pilot je iskočio iz aviona i spustio se padobranom u more gdje je pronađen od strane njemačkih brodova, zarobljen i odveden u Zeleniku.
Vidljivost na lokalitetu je često izazovna kao i orijentacija pod vodom. Najprominentniji dio je motor Rolls Royce Merlin oko koga se nalaze djelovi limova. Nedaleko od motora je i jedno krilo kao i zadnji dio, to jest, rep aviona sa kormilom pravca i visine na kojima se nalazi i točak sa zadnjim stajnim trapom. Centralni dio aviona sa kokpitom i ostacima elekro i hidraulične instalacije se nalazi u neposrednoj blizini.
U međuvremenu je podnijeta inicijativa Upravi za zaštitu kulturnih dobara da se ovaj vrijedan istorijski lokalitet proglasi kulturnim dobrom i zaštiti kako bi novim generacijama osvijetlio priče iz Drugog svjetskog rata.
/Fotografije i tekst: Darko Kovačević, stručni saradnik za podvodnu kulturnu baštinu i ronilački turizam/
