Masovni turizam “na tapetu” Studije održivosti Kotora kao kruzing-turističke destinacije
Ova godina najavljena je kao „rekordna“ u odnosu na sve prethodne“ kada je u pitanju broj uplovljavanja putničkih brodova i broj putnika, zbog čega su mnogi stanovnici svih mjesta Boke Kotorske već sada zabrinuti.
Prošle godine u Kotorsku luku uplovila su 434 broda, a po najavama iz Luke AD, tokom 2024. godine u Zaliv će uploviti 505 kruzera sa preko 700 hiljada putnika. Sami dolasci, sidrenje i vezivanje brodova u Luci od ranih jutarnjih sati niz godina unazad uznemiravaju mještane, počev od buke sa brodskih sirena i emisije štetnih gasova sa izduva kruzera, preko valova koji zapljuskuju i degradiraju obalu, do nevjerovatne gužve u saobraćaju, u svim pravcima u Zalivu i oko njega. Prateća „eskadrila“ malih glisera čiji se vlasnici grabe oko prevoza putnika na zalivske ture, stvara dodatnu buku i vibracije vode. Sve to nepogodno utiče na podmorje u Kotorskom zalivu, na biljni i životinjski svijet, koji je po svim naučnim studijama uveliko izmijenjen i devastiran. Veliki protok turista u Starom gradu i oko njega, takođe je stresan faktor u svakodnevnom životu građana, koji zbog toga vrlo često kasne na posao, trpi i njihov porodični život, ali i funkcionisanje komunalne, vatrogasne službe, hitne pomoći… Gradske vlasti su pitanje saobraćajnoga haosa dijelom ublažile ugradnjom „pametnih semafora“, ali i dalje tokom ljeta ostaje ogromni pritisak buke, zagađenja i prometa preko 20 hiljada motornih vozila dnevno, kao i otvoreno pitanje neiskorišćenosti brodskih linija za građanstvo.
Dok trgovci, hotelijeri i ugostitelji zadovoljno trljaju ruke, mnogi stanovnici Staroga grada i okolnih mjesta u Kotorskom zalivu napuštaju grad i Boku, sele se u neka mirnija mjesta. O tome svjedoči ogroman broj praznih stanova- apartmana, cijelih zgrada i kuća u Kotoru, Dobroti, Prčanju, Stolivu, Perastu, koji tokom zime ostaju pusti.
Umjesto da se upitaju kako da riješe ova suštinska pitanja, od važnosti za sadašnje i buduće generacije, kreatori strategije razvoja se hvale dnevnom-godišnjom računicom kojom će povećati broj kruzera i „Kotor pozicionirati kao stožer u kruzing industriji Jadransko-Jonskog regiona“.
Od kada se kruzing-industrija u Boki Kotorskoj zahuktala, nijedna relevantna institucija Države Crne Gora nije se pozabavila istraživanjima iz raznih aspekata održivosti turizma u Boki, niti je bilo koja naučna ustanova uradila ekološki monitoring uticaja kruzera na biodiverzitet Boke Kotorske, te se čini kao da se „trka sa kruzerima“ odobrava sa samog državnog vrha.
Nadu Bokeljima i Bokeljkama uliva najava donošenja „Studije održivosti Kotora kao kruzing-turističke destinacije“ koju rade poslenici „Globalnog savjeta za održivi turizam“, neprofitnog udruženja pri Ujedinjenim nacijama (GSTC). Studiju, čije se objavljivanje očekuje u prvom kvartalu godine, sufinansiraju krovna Svjetska kruzing asocijacija /Crusing Line Industry Association/ (CLIA), Luka Kotor i Opština Kotor.
Anketa pokazala: Svima odgovara masovni dolazak turista zbog profita
Međutim, sudeći po rezultatima ankete koju je portal Boka News sproveo među svojim pratiocima/pratiteljkama, većina stanovnika nema povjerenja u sprovođenje najavljene Studije- njih 65% smatra da Studija održivosti Kotora kao turističke destinacije neće doprinijeti i bitno uticati na smanjenje broja turista i kruzera, dok ostalih 35% smatra da će donijeti rezultate.
Na pitanje “Zašto država Crna Gora nije napravila jedan ozbiljan ekološki monitoring uticaja kruzera na biodiverzitet Boke Kotorske (monitoring i naučna istraživanja, na koji način, koliko utiče, buka, aero zagađenja, propeleri koje podižu sa dna talog i mulj, o broju kruzera sa aspekta sigurnosti)”, 44% učesnika/ca ankete odgovara da “Država nije zainteresovana za takvu studiju”.
Da svima odgovara masovni dolazak turista i prometa zbog profita, te da zbog toga nije rađena studija, smatra 56% naših pratilaca.
Čak 81% učesnika ankete podržava dolazak manjih kruzera sa manjim brojem putnika, samo njih 19% su protiv toga.
Da treba dozvoliti sidrenje mega kruzera u luci ispred starog grada Kotora smatra 32% anketiranih, dok sa NE odgovara njih 68%.
Na pitanje: “Treba li Kotor, po uzoru na Dubrovnik, da ograniči broj dolazaka kruzera u luku na dva dnevno, sa DA je odgovorilo njih 79%, a sa NE-21% anketiranih.
Potpredsjednik Opštine Kotor, Nebojša Ševaljević: Kruzing industrija je otkrila Kotor, sve je išlo stihijski, sada trebamo strategiju razvoja održive turističke destinacije
Prepoznajući značaj projekta izrade pomenute Studije, kroz partnerstvo između Svjetske kruzing asocijacije (CLIA), Opštine Kotor i Luke Kotor A.D. dr Ioannis Pappas, direktor „Globalnog savjeta za održivi turizam“ (GSTC) za region Mediterana, istakao je: “Nakon odluke Ministarstva za ekonomski razvoj i turizam Vlade Crne Gore da se pridruži kao član GSTC-a, procjena Kotora kao održive destinacije, ne samo da jača viziju zacrtanu Strategijom razvoja turizma Crne Gore 2022-2025. već i podiže status Kotora kao odgovorne turističke destinacije”.
-Osnovna ideja osmišljavanja strategije razvoja Kotora kao održive turističke destinacije je težnja za pronalaženjem rješenja problema Kotora– prebukiranost i veliki pritisak koji na gradsku infrastrukturu i na svakodnevni život stanovništva vrši masovni turizam. Tražimo odgovore, tražimo puteve kako da zadržimo profit u gradu, ali na način da se to ostvaruje uz manji broj gostiju ili na način da budu raspoređeni u nekim intervalima i tome slično, kazao je za Boka News Nebojša Ševaljević, potpredsjednik Opštine Kotor, koji je prisustvovao potpisivanju ugovora jesenas u Hamburgu. U razgovoru za Boka News on ističe težnju lokalne uprave da kroz sprovođenje Studije održivosti “zadržimo ili čak uvećamo profit, a da imamo manje gužve i manje negativnog uticaja na lokalno stanovništo”.
Boka News: Oko 80 posto gostiju u Kotoru su sa kruzera. Dubrovnik jer to riješio zahvaljujući jednoj sličnoj studiji, koju su ispoštovali na način da oni dnevno dozvoljavaju ulazak dva kruzera sa određenim brojem turista. Da li je i to jedna od težnji Kotora?
Ševaljević: Nama će ova studija dati presjek stanja- gospodin Papas sa svojom ekipom vrši procjenu destinacije prema naučnoj metodologiji koju su primjenjivali i na drugim turističkim destinacijama širom svijeta. Očekujem da ćemo dobiti dobar materijal, ništa „revolucionarno“, neke stvari mi već i sami znamo, ali je jako dobro da imamo naučnu studiju koja će metodološki to sve da nam posloži i da nam kaže gdje su izazovi, koji su putevi da izađemo iz ove priče o masovnom turizmu, na način koji sam već pomenuo: da zadržimo ili čak uvećamo profit, a da imamo manje gužve i manje negativnog uticaja na lokalno stanovništo.
Boka News: Da, ali to je teško sprovesti, s obzirom da ta Studija nije obavezujuća?
Ševaljević: Za nas jeste. Moram da kažem da mi ne bismo ni ulazili u ovu priču da nismo namjerni da je sprovedemo. Mandat ove izvršne vlasti ističe u oktobru ove godine i ne znam šta će nova gradska uprava da radi, ali smatram da bi bilo vrlo neodgovorno i neozbiljnio da ovaj dokument ne uzmu kao dio strateškog projekta razvoja grada i krenu da rješavaju stvari onako kako u tom dokumentu bude pisalo. Naravno, mislim da će tu biti stvari koje neće biti moguće tako brzo riješiti, naročito ne bez pomoći Države, a nadam se da ćemo neke stvari moći jednostavno i kratkoročno da riješimo. Mogu da kažem da smo mi, ne čekajući ovu studiju, na neki način već ušli u projekat poboljšanja života stanovnika u gradu i upravljanja kruzerima. Tu mislim i na regulaciju saobraćaja putem pametnih semafora, mislim i na izgradnju nekih šetnih staza, parkova, igrališta, sportskih terena, koje planiramo itd.
Boka News: Moramo primjetiti, a i vi ste svjesni toga da je suština sadašnje kruzing situacije: profit i masovnost. Sad smo došli „do zida“, gdje grad jednostavno ne može više toliko primiti ni turista ni kruzera i da je problem u svakom segmentu. To se pokušava reducirati, međutim, nekako je iznad svega taj profit i zarada. Mi se stalno iz godine u godinu hvalimo: „Veći broj turista u odnosu na prošlu godinu“, a suština je ( to bi trebalo i ova Studija da pokaže) nešto drugo- smanjiti taj broj, a dati dobar kvalitet i ostvariti profit. Da li je moguće ostvariti to sve „zajedno upakovano“ ili možda svima više odgovara ovaj proces što više masovnosti, jer u tom lancu svi zarađuju i svima je dobro – i lokalnoj upravi i dioničarima Luke i ugostiteljima… Znači, masovnost je ono što donosi profit. Mislimo da se odugovlačilo sa donošenjem jedne ovakve Studije, kako bi se „kupilo vrijeme“ da bi što više zaradili.
Ševaljević: Upravo tako, slažem se sa vama. Prije 15-ak godina kruzing industrija je otkrila Grad, otkrila „biser“, Zaliv, naravno da su nas nezaobilazno stavili na svoju mapu posjeta. Niko nije upravljao sa tim, to je sve išlo stihijski. Mi smo prvi koji zaista nešto žele nešto da urade i da se pozabave sa tim na ozbiljan način, upravo ovako kako ste rekli: neka bude manje gostiju, ako je moguće, a mislimo da jeste, a da profit raste. To znači da Kotor mora biti ekskluzivna, skupa destinacija. Da idemo u tom pravcu, evo, govori i činjenica da smo povećali cijenu ulaznice za Bedeme sa osam na 15 eura. Takođe, naše „Komunalno“ je dalo predlog uz našu sugestiju i već na narednoj Skupštini će ići povećanje cijena parkinga, cijene zakupa moraju biti veće. Znači, jednostavno, Kotor ne može biti „jeftina destinacija“ niti destinacija masovnog turizma. Ovo bi sve bilo jednostavnije da mi imamo privredu, nažalost, mi je nemamo – u onoj čuvenoj tranziciji je sva kotorska privreda propala , nemamo „Jugopetrola“, nemamo „Jugooceaniju“, nemamo nikakvu industriju (čast izuzetku – DAIDO-metal). Vidjeli smo 2020. godine kad je bila pandemija „korona“ virusa da je Kotor bio „na koljenima“, zato što je potpuno ovisan ne samo od turizma, nego čak, prije svega od jedne grane turizma, to je kruzing-industrija, što je možda još gore- izletnička industrija. E, to je problem. Mi sad moramo sve pažljivo da radimo, ali korak po korak, cijeli proces, upravo na ovaj način: upravljati destinacijom, uticati na organizaciju dolazaka, ali na način da ne umanjimo profit u privatnom sektoru, jer znamo koliko je ljudi direktno ovisno o tome.
Boka News: Možemo li kazati, u jednom prethodnom periodu od kad je krenuo da se razvija taj kruzing turizam i turizam uopšte u Kotoru, da je od strane državnih organa bilo smišljenog ne-činjenja, da bi došli do velikog profita, „a kasnije ćemo rješavati probleme koje bude donio taj masovni turizam“?
Ševaljević: Kao što sam rekao, prije da je to bila stihija, niko se nije time bavio, „svi“ su time bili zadovoljni, oni koji su direktno bili vezani za krizing i izletnički turizam profit je rastao proporcionalno sa rastom broja dolazaka kruzera, slažem se sa Vama. Sama evidencija potrasta broja gostiju iz sezone u sezonu meni isto ne znači mnogo ako mi nemamo strategiju, ako ne znamo šta ćemo s tim, ako smo već došli u situaciju da sve to utiče na način života, da lokalno stanovništvo trpi ogroman pritisak i da imamo ogromno nezadovoljstvo građana/ki, naročito onih koji nisu direktno povezani sa kruzing turizmom i to sa pravom. Ljudi hoće da imaju svoj mir, da prošetaju, hoće da imaju i neke druge sadržaje, a ne da budu samo uslužni servis turistima.
Boka News: U pripremi izrade ove Studije razvoja vjerovatno ste dali neke impute agenciji da bi kvalitetno izradila tu strategiju. Da li je uopšte rađena jedna stručna analiza Instituta za biologiju mora ili neke druge ustanove- organizacije koja se naučno bavi problematikom uticaja kruzera na biodiverzitet prilikom njihovog boravka u Bokokotorskom zalivu?
Ševaljević: Do nedavno je bilo vrlo dinamično sa dr Papasom, održali smo niz „onlajn“ sastanaka, on je par puta dolazio u Kotor, bili su uključeni i poslenici IBM, Pomorskog fakulteta, državni i lokalni organi, svi su uključeni. Dr Papas je prilično zahtjevan, tražio je mnogo informacija, na osnovu koji sad radi taj Nacrt. Pošto je IBM bio uključen, ne bi me iznenadilo da jedna od sugestija-preporuka iz te Studije bude da se napravi jedna sveobuhvatna analiza uticaja kruzinga na akvatorijum. Velika je povika na kruzing industriju, ne želim da ga branim, ima veliki uticaj na prirodu, kao i svaka druga ljudska aktivnost, ali, ne bi dobro bilo da se to završi samo sa kruzerima, jer, mnogo je drugih negativnih uticaja sa obale na Bokokotorski zaliv. Tu mislim na drumski saobraćaj, na manja plovila- glisere i jahte itd. Znači, moramo napraviti sveobuhvatnu analizu, uključiti sve one koji zagađuju sredinu i onda ćemo znati šta da radimo. Od naučne branše Instituta očekujem da napravi jednu procjenu uticaja kruzing industrije na biodiverzitet u Bokokotorskom zalivu.
Unaprijediti očuvanje i upravljanje UNESCO područjem
-Sporazum između CLIA, Luke Kotor i Opštine Kotor, sa jedne strane doprinijeće podizanju nivoa usluge koje pruža grad Kotor i Luka, a sa druge, mnogo važnije, unaprijediti očuvanje i upravljanje UNESCO područjem, kako samim gradom Kotorom, tako i njegovim okruženjem. Zajedničkim djelovanjem održavat ćemo balans, sačuvati Svjetsku kulturnu baštinu, a ujedno biti nesebični i omogućiti mnogobrojnim posjetiocima da upoznaju prirodno, kulturno i istorijsko bogatstvo Kotora i Boke Kotorske. Razmjenom dobrih praksi i kvalitetnim upravljanjem vjerujem da ćemo postići željene rezultate, na obostrano zadovoljstvo, kazao je tada Vladimir Jokić, predsjednik Opštine Kotor povodom potpisivanja Sporazuma.
Luka da unaprijedi svoje usluge brodskim i kruzing kompanijama
-Luka Kotor, kao društveno odgovorna kompanija, jako je zainteresovana za saradnju na ovom izuzetnom važnom projektu održivosti Kotora kao destinacije. Naša kompanija želi da unaprijedi svoje usluge brodskim i kruzing kompanijama do najvišeg nivoa, a upravo ovaj projekat će nam u tome pomoći. Smatram da će biti izazov kreiranje studije kao i njena realizacija, znajući da se Kotor nalazi u jednom od najlepših zaliva u svijetu, ima samo 22.000 stanovnika i oko 500 dolazaka brodova godišnje koji dovode preko pola miliona putnika. I pored izazova najvažnije je da u partnerstvu sa CLIOM i GSTC-om želimo isti rezultat, a to je da Kotor učinimo održivom destinacijom na duži period i sigurna sam da ćemo to i uspjeti, istakla je Ljiljana Popović Moškov, predsjednica Odbora direktora “Luka Kotor” AD.
Dr Mirko Đurović, direktor IBM: Institut je prije par godina imao inicijativu prema Luci Kotor za razmatranje sprovođenja Studije uticaja kruzinga na biodiverzitet Bokokotorskog zaliva, ali ona nije zaživjela
Poslenici Instituta za biologiju mora su spremni i opremljeni da zajedno sa partnerima i sa naučnog stanovišta daju odgovore i stručno mišljenje na sve aspekte korišćenja morskog ekosistema, pa i u vezi uticaja kruzera na morski ekosistem Bokokotorskog zaliva, sa preporukama za održivo upravljanje u budućim godinama. U razgovoru za Boka News, dr Mirko Đurović, direktor Instituta, ističe da ova i slična istraživanja moraju da se sprovode u kontinuitetu kroz višegodišnja istraživanja, kako bi kroz praćenje stanja svih aspekata morskog ekosistema mogli da daju objektivnu sliku uticaja kruzera na morski ekosistem.
Institut nije sprovodio istraživanja uticaja kruzera na morski ekosistem Bokokotorskog zaliva iz razloga što takva vrsta aktivnosti zahtijeva izuzetno velike materijalne troškove. Institut za biologiju mora se u osnovi finansira kroz budžet Univerziteta Crne Gore, a za sve naučno- istraživačke radove na temu proučavanja i zaštite morskog ekosistema konkuriše na nacionalne i međunarodne projekte. Kako navodi Đurović, Institut je prije par godina imao inicijativu prema Luci Kotor za razmatranje sprovođenja Studije uticaja kruzinga na biodiverzitet Bokokotorskog zaliva, ali ona nije zaživjela.
Multidisciplinarni pristup
-Za izradu jedne ozbiljne studije neophodan je multi-disciplinaran pristup, imajući u vidu činjenicu da je uticaj na morsku sredinu više-dimenzioni: pored direktnog ili indirektnog uticaja na živi svijet podmorja koji mi u Institutu proučavamo, dodatan je negativan uticaj otpada, opasnih emisija (otpadni mulj, pepeo, ispuštanje zagađujućih materija u zrak), otpadnih voda, balastnih voda, biocida, zagađenja bukom, svjetlosnog zagađenja itd. Sve pomenute aspekte treba uzeti u obzir za definisanje nivoa uticaja kruzera i, što je još važnije, za definisanje kapaciteta nosivosti sredine, odnosno ograničenja broja kruzera u cilju adekvatnog upravljanja mogućim štetnim uticajima masovnog turizma, kaže Đurović.
Slaba cirkulacija vode i kanalizacioni ispusti
-Luka Kotor je posebno problematična jer se nalazi u dijelu zaliva sa vrlo slabom cirkulacijom vode, dok je pritisak uzrokovan zagađenjem zbog ispusta gradskih komunalnih otpadnih voda (koji još uvijek postoje u zalivu) i uplovljavanje brodova-kruzera u porastu. Stoga se svakako preporučuje definisanje prihvatnih kapaciteta morske sredine i strog režim dolaska i isplovljavanja brodova iz luke, objašnjava direktor IBM.
Aerozagađenja, buka, sidrenje na neoznačenim mjestima, podizanje morskog sedimenta…
-Svaka aktivnost čovjeka u morskom ekosistemu ima manji ili veći uticaj na biodiverzitet, pa tako i uplovljavanje velikog broja brodova u malom i veoma specifičnom morskom ekosistemu našeg zaliva. Prije svega, ono što se svakako može vidjeti golim okom je aerozagađenje koje je najvše izraženo tokom jutarnjih sati i posljedica je neprekidnog rada motora i/ili agregata kada kruzeri stoje na sidro. Dalje, veliki problem predstavlja buka u morskoj sredini koja svakako negativno utiče na sve organizme u prvom redu morske sisare i kornjače, zatim na sve vrste riba i rakova. Buku ne stvaraju samo kruzeri prolaskom kroz zaliv, već i veliki broj motornih čamaca i glisera koji u turističke svrhe prevoze turiste i čiji je broj svake godine sve veći. Sidrenje na neoznačenim mjestima je u ranijim godinama svakako imalo negativan uticaj, gdje se spuštanje i podizanje sidara negativno odrazilo po sve nepokretne organizme na tom području. Takođe, podizanje morskog sedimenta je izraženo na pojedinim lokacijama prilikom manevrisanja kruzera (vidljivo na poziciji ispred Instituta), čime se mnogobrojni sedentarni organizmi pokrivaju velikom količinom mulja i pijeska za duži vremenski period, upozorava Đurović.
Opasnost od balastnih voda
-Balastne vode koje se koriste za stabilitet brodova su poseban primjer štetnog djelovanja na morske organizme ukoliko dođe do njihovog ispuštanja na mjestima gdje to nije predviđeno. Posledice mogu biti nesagledive, posebno po riblji fond (unos bakterija, patogena, invazivnih vrsta, poremećaj u reprodukcionom ciklusu riba, itd) ali i druge vrste morskih organizama koje su uslijed prelova ili fizičkog uništavanja staništa, unosa invazivnih ili stranih vrsta, postojećeg zagađenja i drugih negativnih uticaja pod visokim rizikom, ističe dr Đurović, te potsjeća da su naučnici Instituta unazad više godina objavili niz istaživačkih radova na temu ugroženosti morske flore i faune.
Loše stanje biodiverziteta posljedica građevinskih intervencija, prekomjernog ribolova, intenzivne akvakulture…
-Svi koji prate rad Instituta za biologiju mora upoznati su sa našim proaktivnim pristupom u dijelu zaštite morskog ekosistema i predlozima za poboljšanje svakog dijela pojedinačno. Kroz razne naučne projekte, koje realizujemo kako sa nacionalnim institucijama, tako i sa međunarodnim, trudimo se da primijenimo najbolje prakse u istraživanju i zaštiti i da damo preporuke nadležnim tijelima, koja kao donosioci odluka imaju i najveću odgovornost u donošenju zakona i podzakonskih akata u procesu zaštite naše obale. Ono što je evidentno, ne samo u nasem dijelu Jadrana, već i na cijelom Meditreanu, jeste da je stanje biodiverziteta lošije u odnosu na prethodnih 5, 10 ili 20 godina. Ovo je posljedica je velikog antropogenog pritiska na sve dijelove obale, počevši od građevinskih intervencija u zoni obalnog pojasa, prekomjernog ribolova, intenzivne akvakulture, preko nepostojanja savremenih sistema za prečišćavanje otpadnih voda duž obale, unošenja otpada u morsku sredinu (namjerno ili slučajno, do raznih drugih aktivnosti za koje smo mi kao zajednica odgovorni za takvo trenutno stanje.
Neophodna strategija održivog upravljanja biodiverzitetom našeg dijela Jadrana
-Da li možemo da ostanemo u ovom statusu i čak da ga poboljšamo u pozitivnom smjeru – pitanje je ne samo za Institut za biologiju mora već i za sve institucije koje imaju nadležnosti u ovoj oblasti. Potreban je jedan cjeloviti multisektorski pristup koji bi se ogledao u donošenju strategije upravljanja morskim ekosistemom sa jasnim smjernicama i ciljevima koji bi nas vodili ka održivom upravljanju biodiverzitetom našeg dijela Jadrana, uzimajući u obzir sve trenutne i buduće planove razvoja obale i obalnog turizma, poručuje Đurović.
Obalni resursi osjetljivi na prekomjerno korišćenje, degradaciju i klimatske promjene, opasnost od obalne erozije i porasta nivoa mora
Institut je u samo par prethodnih godina izradio neke od najznačajnijih dokumenata koji ukazuju na stanje morskog ekositema, ali i plansko i održivo korišćenje resursa mora. Izdvojiću dokument „Početna procjena stanja morskog ekosistema (2021)“ koji sadrži izuzetno vrijedne podatke i rezultate dugogodišnjih istraživanja Instituta, na osnovu kojih su date preporuke za očuvanje, unaprjeđenje i zaštitu morskog ekosistema Crnogorskog primorja.
Drugi važan dokument – „Planiranje područja mora u Crnoj Gori: koncept i predlozi planskih rješenja (2021)“ je od suštinskog značaja za buduće planiranje namjene mora i obale. Obalni resursi su ograničeni i osjetljivi na prekomjerno korišćenje, degradaciju i, što je još važnije, klimatske promjene. Dodatno, postojeća obalna erozija i porast nivoa mora čine sprovođenje mjera i ekosistemskog pristupa veoma izazovnim. Dokument „Stanje i pritisci na morsku sredinu u Crnoj Gori (2021)“ je takođe vrlo detaljan dokument koji obuhvata kompilaciju brojnih istraživanja, analiza i preporuka crnogorskih Institucija koje se bave istraživanjem i analizama morskog ekosistema.
Donosioci odluka da uvaže rezultate naučnih istraživanja
-Svi pomenuti dokumenti urađeni su u saradnji sa nadležnim Ministarstvom i međunarodnim partnerima, a koliko će njihova suština biti shvaćena i preporuke primjenjene, zavisi od ozbiljnosti i spremnosti donosioca odluka da shvate važnost i suštinsku vrijednost morskog ekosistema, poručuje Đurović.
Sortiranje otpada – mogući pravac održivog razvoja
Oko 80 odsto kruzera koji uplove u Luku donese već selektovani otpad, ali se često dešava da on bude i “miješani”
S obzirom da se tokom turističke sezone sakupe ogromne količine plastičnih i staklenih flaša, limenki, papira, metala, drveta, elektronskog otpada, odjeće i drugog otpada, reciklaža selektovanog otpada je mogući pravac održivog razvoja u Boki Kotorskoj. S obzirom da je reciklaža svjetski trend, kojim se štede prirodni resursi planete Zemlje, poželjno je da donosioci odluka u lokalnoj upravi Kotora, zajedno sa Lukom Kotor, JP Komunalno Kotor, naučnim, obrazovnim i drugim ustanovama, usmjere svoj razvoj u tom pravcu, nezavisno od mogućih sugestija buduće Strategije održivog razvoja turističke destinacije Kotor. Za sada se u Kotoru obavlja reciklaža samo “zelenog” otpada.
Apsurdno je da, kod tolike hvale ostvarenim profitom od kruzing-industrije, lokalna uprava radije daje novac za nastupe regionalnih estradnih zvijezda, negoli za nabavku savremenog postrojenja za selekciju miješanog otpada, te se dešava da radnici “Komunalnog”, uprkos tom “prividnom luksuzu”, sav zagušljivi otpad sortiraju RUČNO u Pretovarnoj stanici u Kavču. Posebna priča su smještaj i plate čistača ulica, radnika koji preuzimaju otpad iz kontejnera, s obzirom na hronični nedostatak radne snage, naročito u sezoni.
Poslenici Komunalnog preduzeća na teritoriji Opštine Kotor organizuju selekciju tržišno zanimljivih otpadnih sirovina, a posebno je uređeno preuzimanje čvrstog otpada sa brodova u Luci Kotor, pri čemu su kapetani kruzera dužni da unaprijed najave koje količine i koje vrste sortiranog otpada žele da istovare na obalu. Ipak, dešava se da sa kruzera istovare i miješani otpad, što je nedopustivo, s obzirom na renome tih brodskih kompanija i na status Bokokotorskog zaliva kao Svjetskog naslijeđa.
-Do sada nismo posebno evidentirali količine odloženog otpada sa kruzera u Luci, ali, kako je sada aktuelna izrada nacrta Studije održivog razvoja Kotora kao turističke destinacije, od namjeravamo da u svoje poslovanje uvedemo i tu praksu. Poznato nam je da oko 80 odsto kruzera koji uplove u Luku obavljaju selekciju otpada koji kamionima preuzimaju radnici Komunalnog, ali se često dešava da otpad bude i “miješani”. Samo pet odsto od ukupne količine sakupljenog otpada na cijeloj teritoriji Opštine se izdvaja i sortira za reciklažu. To je mali napredak u zadnjih par godina, jer je prije toga izdvajano samo dva odsto. Prošle godine je na području Opštine selektovano ukupno 550.000 kg papira i kartona, 110.000 kg plastike (tvrda plastika, streč folija), 7.500 kg metala, 75.000 kg plastične ambalaže (PET), 3.500 kg metalne ambalaže (limenke), što je sve material koji se prodaje za reciklažu i to firmama Waste pro iz Danilovgrada, Boy iv Herceg Novi, Sveti Nikola iz Nikšića i Eko Solution iz Nisa. Takođe, prošle je godine sakupljeno i odvojeno 270.000 kg sakla, ali se ono za sada ne plasira na tržište, kazala je za Boka News Miljana Đurišić, direktorka JP Komunalno Kotor.
Odjašnjava da radnici “Komunalnog” odvoze otpad u Pretovarnu stanicu u Kavču.
-Sav otpad koji stigne u stanicu je miješani, osim onog iz supermarketa i hotela u kojima je obezbijeđena mreža za selekciju. Tu se miješani otpad ručno sortira, zatim se presuje, balira i dalje upućuje na reciklažu. Zbog nedostatka mehanizacije prinuđeni smo na ručno sortiranje otpada, a da bismo unaprijedili tehnologiju selektovanja, potrebno je da nabavimo novo postrojenje, koje košta minimum million ipo eura, kaže Đurišić. Prihodi koje Komunalno preduzeće ostvari prodajom selektovanog otpada ne mogu da pokriju sve troškove poslovanja.
-Ti prihodi samo donekle pokrivaju troškove poslovanja. Na Pretovarnoj stanici je zaposleno više od 20 radnika koji ručno odvajaju sirovine, postrojenje je veliki potrošač električne energije, dotrajalo je i zahtijeva konstantna ulaganja u potrošne dijelove, pa su troškovi veliki. Tek kad građani počnu da vrše primarnu selekciju otpada u svojim domovima, društvo će moći da ostvaruje profit koji će se moći da uloži za nabavku opreme, ističe direktorka Đurišić.
Ekološki aktivisti preporučuju da se posebna pažnja posveti sprovođenju kaznenih mjera, a naročito zelenom otpadu, od koga zajednica može imati višestruku korist, posebno kada se uzmu u obzir klimatske promjene, zagađenja vazduha, vode i tla.
Oblast turizma, kao jedan od značajnih faktora koji utiče na stanje životne sredine u okviru Lokalnog plana zaštite životne sredine za Opštinu Kotor 2019-2023. koji je usvojen jednoglasno na lokalnom parlamentu, obradili su poslenici Eko Centra DELFIN. Oni su u ovom dokumentu dali svoje preporuke u vezi izrade Strategije razvoja turizma u Kotoru, bez koje nije moguće sagledati uslove, ograničenja, mogućnosti i pravce razvoja.
-Permanentna edukacija svih starosnih dobi, informisanje i, naravno, primjena i poštovanje politika i sprovođenje kaznenih mjera, u mnogome bi doprinijeli poboljšanju stanja životne sredine i na kopnu i na moru u našoj Opštini. Ako je Opština uspostavila komunalnu infrastrukturu, donijela politike i definisala mjere, obezbijedila vremenske periode za prilagođavanje, onda je neophodno da se počne i sa kažnjavanjem nesavjesnih fizičkih lica i privrednih subjekata, kaže Ljiljana Radunović iz Eko Centra DELFIN. Objašnjava da je otpad sa kruzera tržišno zanimljiv, te se njegovo odlaganje iz Luke obavlja uz prethodno selektovanje i pakovanje.
Selekcija otpada- obaveza Luke
-Prema opštinskoj Odluci o načinu odvojenog sakupljanja komunalnog otpada radi obrade na teritoriji opštine Kotor od 2021.god, koja u prvoj fazi implementacije obavezuje stanovnike i privredne subjekte mjesnih zajednica Kotor, Škaljari –Sv. Stasije; Muo-Prčanj da prikupljaju i odlažu otpad na način „suva i mokra frakcija“, obaveza je i Luke Kotor da otpad koji se iznosi sa kruzera bude selektovan, objašnjava Radunović.
/Team Boka News/
* Projekat – Society Against Corruption in Montenegro – Project Partners: Balkan Investigative Reporting Network and Civic Alliance
