Premijer Milojko Spajić posjetiće danas sjedište UNESCO-a u Parizu gdje će razgovarati sa novoizabranim generalnim direktorom UNESCO Kaledom El-Enanijem i direktorom Centra za svjetsku baštinu Lazarom Elunduom Asomom, saopšteno je iz njegovog kabineta. U saopštenju se između ostalog podsjeća d ukoliko se preporuke iz poslednjeg izještaja Centra za svjetsku baštinu ne sprovedu do 1. februara 2026. status Kotora u UNESCO mogao bi biti doveden u pitanje.
Ovo su zahtjevi UNESCO za zaštitu Kotora:
Komitet za svjetsku baštinu UNESCO-a usvojio je ranije zahtjeva prema Crnoj Gori u vezi sa upravljanjem i zaštitom Prirodnog i kulturno-istorijskog područja Kotora, upozoravajući da bi, ukoliko se hitno ne preduzmu mjere, dobro moglo biti razmatrano za upis na Listu svjetske baštine u opasnosti.
UNESCO je izričito zatražio da Crna Gora odmah obustavi sva nova odobrenja za građevinske i razvojne projekte unutar dobra i njegove zaštitne zone, sve dok se pravni, administrativni i planski okviri ne usklade na nacionalnom, regionalnom i lokalnom nivou, kako bi se obezbijedila efikasna zaštita Izuzetne univerzalne vrijednosti (OUV) Kotora.
Mapa: „Prirodna i kulturna baština Tivta”, KZU Napredak, 2023.
Komitet zahtijeva reviziju primjene zakona iz 2010, 2013, 2018. i 2019. godine, kao i razmatranje njihovih izmjena, s ciljem jasnije integracije zaštite kulturne baštine u prostorno-planske instrumente. Poseban akcenat stavljen je na obavezno sprovođenje kumulativnih procjena uticaja, koje bi se sprovodile paralelno ili integrisano sa pojedinačnim procjenama uticaja na baštinu (HIA) i životnu sredinu (EIA), kao i na institucionalizaciju srednjoročnih procjena koje bi pratile stvarni razvoj u odnosu na planirane projekcije.
UNESCO takođe traži izmjene Prostorno-urbanističkog plana Kotora i drugih relevantnih planova u opštinama unutar dobra i njegove zaštitne zone, kako bi se uveli indikatori praćenja, posebni režimi zaštite i obavezujući, na baštinu osjetljivi zoninzi. Revizija Plana upravljanja mora biti završena paralelno sa izmjenama zakonodavstva i planskih dokumenata, a novi Prostorni plan Crne Gore mora u potpunosti integrisati razmatranja Svjetske baštine kada je riječ o Kotoru.
Komitet zahtijeva i sprovođenje strateških procjena uticaja na životnu sredinu za sve politike, planove i programe koji mogu uticati na dobro, posebno u cilju razvoja održive turističke strategije zasnovane na očuvanju OUV-a. Svi dokumenti koji se odnose na model upravljanja moraju biti dostavljeni Centru za svjetsku baštinu na razmatranje prije formalnog usvajanja.
Dodatno, od Crne Gore se traži da sprovede kumulativnu procjenu uticaja svih pojedinačnih projekata koji su od 2023. godine razmatrani kroz zasebne procjene uticaja na baštinu, te da identifikuje mjere za ublažavanje mogućih negativnih posljedica po OUV.
UNESCO apeluje da se hitno finalizuje revidirani nacrt Plana upravljanja, kako bi on postao funkcionalan alat za upravljanje dobrom i njegovom zaštitnom zonom. Takođe se zahtijeva dostavljanje Strategije smanjenja rizika od katastrofa sa Akcionim planom, uz punu integraciju preporuka misija iz 2018. i 2025. godine. Posebna pažnja mora biti posvećena razvojnim pritiscima, očuvanju materijalnih i nematerijalnih vrijednosti, uspostavljanju efikasnog sistema monitoringa konzervatorskih i restauratorskih radova, održivom upravljanju turizmom, kao i pronalaženju alternativnih rješenja za pristajanje kruzera u Bokokotorskom zalivu.
Komitet ponovo insistira da Crna Gora, prije donošenja bilo kakvih nepovratnih odluka, dostavi sveobuhvatnu studiju zaštitne zone, konačnu odluku o projektu mosta Verige sa alternativnim rješenjima i procjenom uticaja na baštinu, kao i detaljni prostorni plan za lokaciju bivšeg hotela Fjord i zgrade Jugooceanija. Posebno se zahtijeva hitno okončanje postupka pravne zaštite zgrade Jugooceanija i obezbjeđivanje njene potpune institucionalne i fizičke zaštite.
UNESCO je pozdravio obustavu eksploatacije kamena, ali je istovremeno zatražio trajnu zabranu kamenoloma, planirane eksploatacije i širenja koncesija unutar dobra i njegove zaštitne zone, uz uspostavljanje strogo definisanih zona bez eksploatacije i razvoj strategije ublažavanja štete, uključujući rekultivaciju i monitoring životne sredine.
Komitet je naložio Crnoj Gori da do 1. februara 2026. godine dostavi ažurirani izvještaj o stanju očuvanosti dobra i sprovođenju svih navedenih mjera, koji će biti razmatran na 48. sjednici Komiteta za svjetsku baštinu.
U dokumentu se naglašava da hitne potrebe za očuvanjem Kotora zahtijevaju pojačano upravljanje i široku mobilizaciju svih nadležnih institucija, uz jasno upozorenje da je upis na Listu svjetske baštine u opasnosti realna mogućnost ukoliko se preporuke ne sprovedu.
