Poslenici Instituta za biologiju mora su spremni i opremljeni da zajedno sa partnerima i sa naučnog stanovišta daju odgovore i stručno mišljenje na sve aspekte korišćenja morskog ekosistema, pa i u vezi uticaja kruzera na morski ekosistem Bokokotorskog zaliva, sa preporukama za održivo upravljanje u budućim godinama.
U razgovoru za Boka News, dr Mirko Đurović, direktor Instituta, ističe da ova i slična istraživanja moraju da se sprovode u kontinuitetu kroz višegodišnja istraživanja, kako bi kroz praćenje stanja svih aspekata morskog ekosistema mogli da daju objektivnu sliku uticaja kruzera na morski ekosistem.
Institut nije sprovodio istraživanja uticaja kruzera na morski ekosistem Bokokotorskog zaliva iz razloga što takva vrsta aktivnosti zahtijeva izuzetno velike materijalne troškove.
Institut za biologiju mora se u osnovi finansira kroz budžet Univerziteta Crne Gore, a za sve naučno- istraživačke radove na temu proučavanja i zaštite morskog ekosistema konkuriše na nacionalne i međunarodne projekte. Kako navodi Đurović, Institut je prije par godina imao inicijativu prema Luci Kotor za razmatranje sprovođenja Studije uticaja kruzinga na biodiverzitet Bokokotorskog zaliva, ali ona nije zaživjela.
Multidisciplinarni pristup
-Za izradu jedne ozbiljne studije neophodan je multi-disciplinaran pristup, imajući u vidu činjenicu da je uticaj na morsku sredinu više-dimenzioni: pored direktnog ili indirektnog uticaja na živi svijet podmorja koji mi u Institutu proučavamo, dodatan je negativan uticaj otpada, opasnih emisija (otpadni mulj, pepeo, ispuštanje zagađujućih materija u zrak), otpadnih voda, balastnih voda, biocida, zagađenja bukom, svjetlosnog zagađenja itd. Sve pomenute aspekte treba uzeti u obzir za definisanje nivoa uticaja kruzera i, što je još važnije, za definisanje kapaciteta nosivosti sredine, odnosno ograničenja broja kruzera u cilju adekvatnog upravljanja mogućim štetnim uticajima masovnog turizma, kaže Đurović.
Slaba cirkulacija vode i kanalizacioni ispusti
-Luka Kotor je posebno problematična jer se nalazi u dijelu zaliva sa vrlo slabom cirkulacijom vode, dok je pritisak uzrokovan zagađenjem zbog ispusta gradskih komunalnih otpadnih voda (koji još uvijek postoje u zalivu) i uplovljavanje brodova-kruzera u porastu. Stoga se svakako preporučuje definisanje prihvatnih kapaciteta morske sredine i strog režim dolaska i isplovljavanja brodova iz luke, objašnjava direktor IBM.
Aerozagađenja, buka, sidrenje na neoznačenim mjestima, podizanje morskog sedimenta…
-Svaka aktivnost čovjeka u morskom ekosistemu ima manji ili veći uticaj na biodiverzitet, pa tako i uplovljavanje velikog broja brodova u malom i veoma specifičnom morskom ekosistemu našeg zaliva. Prije svega, ono što se svakako može vidjeti golim okom je aerozagađenje koje je najvše izraženo tokom jutarnjih sati i posljedica je neprekidnog rada motora i/ili agregata kada kruzeri stoje na sidro. Dalje, veliki problem predstavlja buka u morskoj sredini koja svakako negativno utiče na sve organizme u prvom redu morske sisare i kornjače, zatim na sve vrste riba i rakova. Buku ne stvaraju samo kruzeri prolaskom kroz zaliv, već i veliki broj motornih čamaca i glisera koji u turističke svrhe prevoze turiste i čiji je broj svake godine sve veći. Sidrenje na neoznačenim mjestima je u ranijim godinama svakako imalo negativan uticaj, gdje se spuštanje i podizanje sidara negativno odrazilo po sve nepokretne organizme na tom području. Takođe, podizanje morskog sedimenta je izraženo na pojedinim lokacijama prilikom manevrisanja kruzera (vidljivo na poziciji ispred Instituta), čime se mnogobrojni sedentarni organizmi pokrivaju velikom količinom mulja i pijeska za duži vremenski period, upozorava Đurović.
Opasnost od balastnih voda
-Balastne vode koje se koriste za stabilitet brodova su poseban primjer štetnog djelovanja na morske organizme ukoliko dođe do njihovog ispuštanja na mjestima gdje to nije predviđeno. Posledice mogu biti nesagledive, posebno po riblji fond (unos bakterija, patogena, invazivnih vrsta, poremećaj u reprodukcionom ciklusu riba, itd) ali i druge vrste morskih organizama koje su uslijed prelova ili fizičkog uništavanja staništa, unosa invazivnih ili stranih vrsta, postojećeg zagađenja i drugih negativnih uticaja pod visokim rizikom, ističe dr Đurović, te potsjeća da su naučnici Instituta unazad više godina objavili niz istaživačkih radova na temu ugroženosti morske flore i faune.
Loše stanje biodiverziteta posljedica građevinskih intervencija, prekomjernog ribolova, intenzivne akvakulture…
-Svi koji prate rad Instituta za biologiju mora upoznati su sa našim proaktivnim pristupom u dijelu zaštite morskog ekosistema i predlozima za poboljšanje svakog dijela pojedinačno. Kroz razne naučne projekte, koje realizujemo kako sa nacionalnim institucijama, tako i sa međunarodnim, trudimo se da primijenimo najbolje prakse u istraživanju i zaštiti i da damo preporuke nadležnim tijelima, koja kao donosioci odluka imaju i najveću odgovornost u donošenju zakona i podzakonskih akata u procesu zaštite naše obale.
Ono što je evidentno, ne samo u nasem dijelu Jadrana, već i na cijelom Meditreanu, jeste da je stanje biodiverziteta lošije u odnosu na prethodnih 5, 10 ili 20 godina. Ovo je posljedica je velikog antropogenog pritiska na sve dijelove obale, počevši od građevinskih intervencija u zoni obalnog pojasa, prekomjernog ribolova, intenzivne akvakulture, preko nepostojanja savremenih sistema za prečišćavanje otpadnih voda duž obale, unošenja otpada u morsku sredinu (namjerno ili slučajno, do raznih drugih aktivnosti za koje smo mi kao zajednica odgovorni za takvo trenutno stanje.
Neophodna strategija održivog upravljanja biodiverzitetom našeg dijela Jadrana
-Da li možemo da ostanemo u ovom statusu i čak da ga poboljšamo u pozitivnom smjeru – pitanje je ne samo za Institut za biologiju mora već i za sve institucije koje imaju nadležnosti u ovoj oblasti. Potreban je jedan cjeloviti multisektorski pristup koji bi se ogledao u donošenju strategije upravljanja morskim ekosistemom sa jasnim smjernicama i ciljevima koji bi nas vodili ka održivom upravljanju biodiverzitetom našeg dijela Jadrana, uzimajući u obzir sve trenutne i buduće planove razvoja obale i obalnog turizma, poručuje Đurović.
Obalni resursi osjetljivi na prekomjerno korišćenje, degradaciju i klimatske promjene, opasnost od obalne erozije i porasta nivoa mora
Institut je u samo par prethodnih godina izradio neke od najznačajnijih dokumenata koji ukazuju na stanje morskog ekositema, ali i plansko i održivo korišćenje resursa mora. Izdvojiću dokument „Početna procjena stanja morskog ekosistema (2021)“ koji sadrži izuzetno vrijedne podatke i rezultate dugogodišnjih istraživanja Instituta, na osnovu kojih su date preporuke za očuvanje, unaprjeđenje i zaštitu morskog ekosistema Crnogorskog primorja.
Drugi važan dokument – „Planiranje područja mora u Crnoj Gori: koncept i predlozi planskih rješenja (2021)“ je od suštinskog značaja za buduće planiranje namjene mora i obale. Obalni resursi su ograničeni i osjetljivi na prekomjerno korišćenje, degradaciju i, što je još važnije, klimatske promjene. Dodatno, postojeća obalna erozija i porast nivoa mora čine sprovođenje mjera i ekosistemskog pristupa veoma izazovnim. Dokument „Stanje i pritisci na morsku sredinu u Crnoj Gori (2021)“ je takođe vrlo detaljan dokument koji obuhvata kompilaciju brojnih istraživanja, analiza i preporuka crnogorskih Institucija koje se bave istraživanjem i analizama morskog ekosistema.
Donosioci odluka da uvaže rezultate naučnih istraživanja
-Svi pomenuti dokumenti urađeni su u saradnji sa nadležnim Ministarstvom i međunarodnim partnerima, a koliko će njihova suština biti shvaćena i preporuke primjenjene, zavisi od ozbiljnosti i spremnosti donosioca odluka da shvate važnost i suštinsku vrijednost morskog ekosistema, poručuje Đurović.
