„Začarani krug“ počeo i završio u Boki

1 od 12

Lijep i sunčan dan, posada u svečanim bijelim uniformama postrojena na palubi podmornice i elegantni mladi komandant koji na brod stiže preko plutajućeg pontona sa obale u Đenovićima, tog 31. marta 1917, zauvijek su ostali zabilježeni na celuloidnoj traci. Filmska kamera postavljena na tornju njemačke podmornice U-35, zabilježila je tog dana u Boki Kotorskoj prve kadrove prvog dokumentarnog filma na svijetu o podmorničarstvu kao zastrašujuće efikasnoj novoj tehnici i načinu ratovanja na moru. Glavni junaci filma „Der Magische Gürtel” („Začarani krug“), najuspješnija njemačka podmornica U-35 i njen komandant, poručnik bojnog broda Lotar fon Arno de la Perijer, uveli su Boku u jedno od istorijskih poglavlja razvoja sedme umjetnosti u svijetu.

Naime, želeći da javnosti njemačkog Carstva „iz prve ruke“ prikaže uspjehe koje postižu njihove podmornice u ratu protiv snaga Antante, njemačka Vrhovna komanda na proljeće 1917, u Đenoviće u Boki Kotorskoj gdje je bazirao dio njihovih podmornica iz tzv. Sredozemne flotile, poslala je posebnog snimatelja sa zadatkom da napravi propagandni film. Puno ime snimatelja na žalost, nije sačuvano i on je danas poznat samo po prezimenu Leser. Njegove snimke napravljene tokom patrole podmornice U-35 od 31.marta do kraja aprila te godine, u film je montirao i uvezao reditelj Hans Brenert. „Začarani krug“ je nijemi film u trajanju od 45 minuta i pored ostaloga, sadrži i 10 scena potapanja brodova od strane U-35, uključujući i jednu gdje je žrtva podmornice bio jedrenjak koji je prevozio teret živih morskih kornjača.

Uprkos lakoći kojim je podmornica postizala ratne uspjehe, film „Der Magische Gürtel”, međutim, nije nimalo jednostavno snimljen, osim par uvodnih kadrova u Đenovićima, gdje razdragane posade ostalih austrougarskih i njemačkih podmornica ispraćaju U-35 na patrolu. Kamerman je zabilježio i mirne vode Tivatskog zaliva gdje su podmornicu pozdravili brojni usidreni austrougarski ratni brodovi, a onda je za njega uslijedio pravi pakao…

“Na ovoj patroli imali smo ukrcanog filmskog snimatelja. Jadničak – njegovo lice me i sada progoni jer je bio blijedozelen sve vrijeme plovidbe. Taj nesrećnik nikada prije toga nije u podmornici išao na more, a patio je od morske bolesti u njenom najgorem obliku. Obično bi bio čvrsto uz svoju kameru, baš kao kakav pravi filmski junak. Meci, granate i torpeda koje je na nas ispaljivao neprijatelj, nisu ga mogli odvojiti od kamere, ali je to morska bolest činila. Bilo je dana kada je prizivao granatu koja će nositi njegovo ime, da dođe i prekrati mu muke! Ali onda kada bi se Neptun umilostivio i smirio more, naš je kamerman opet postajao heroj. Usred borbe koju bismo vodili sa nekim naoružanim trgovačkim brodom koji je pucao na nas, kamerman bi potpuno hladnokrvan, lagano namještao kameru, mijenjao objektive i refokusirao svoju snimateljsku mašineriju, kao da se oko njega nije vodila prava, već filmski inscenirana bitka” – opisao je komandnat podmornice, Fon Arno de la Perijer svoje iskustvo sa snimanja filma “Der Magische Gürtel” u jednom intervujuu nakon Prvog svjetskog rata.

Ipak, i pored svega, Leser je uspio napraviti fascinantan film o teškim uslovima života posade na podmornici u borbenoj misiji, sa izvanrednim video-zapisima zaustavljanja i potapanja neprijateljskih parobroda i jedrenjaka po Mediteranu i na istočnom Atlantiku, posada koje u čamcima napuštaju svoje brodove, ali i impozantnog dočeka koji je za U-35 priređen kada se podmornica 6 .maja vratila u svoju bazu u Đenovićima. Kadrovi iz tog filma jedni su od najranijih filmskih zapisa Boke Kotorske, a ovo ostvarenje kasnije je korišćeno i kao materijal za mnoge druge dokumentarne, nastavne ali i igrane filmove sa tematikom podmornica i ratovanja na moru, snimane u periodu do Drugog svjetskog rata u SAD i Velikoj Britaniji.

U tim zemljama “Der Magische Gürtel” je prikazivan pod imenom “The Exploits of a German Submarine (U35) Operating in theMediterranean”, odnosno “The Log of the U-35”. Danas je ovaj film čije su uvodne i završne sekvence snimljene u Boki prije 99 godina, jedan od bisera istorije svjetske kinematografije.

Najuspješnija podmornica u istoriji ratovanja na moru

U-35 i dan-danas je po svom učinku u Prvom svjetskom ratu, najsupješnija podmornica u istoriji ratovanja na moru. U ukupno 17 patrola od 1914 do 1918 godine, ova podmornica koja je najveći dio tog perioda imala bazu u Boki Kotorskoj, potopila je ukupno 224 trgovačka broda sa skoro 540 hiljada tona nosivosti i oštetila još njih 9 sa ukupno 32.490 tona. U-35 je bila jedna od ukupno 11 velikih njemačkih podmornica tipa U-31, građenih od 1912. do 1915. u brodogradilištu Germaniawerft u Kilu. Imala je puni deplasman od 971 tone, bila je dugačka 64,7 i široka 4,05 metara. Pokretala su je dva dizel motora ukupne snage 1.850 konja, odnosno dva elektromotora snage 1.200 konja u podvodnoj vožnji. Mogla je dostići maksimalnu brzinu od 16,4 čvora na površini, odnosno 9,7 čvorova pod vodom, a bila je naoružana s četiri torpedne cijevi kalibra 533 mm i topom kalibra 105 mm na palubi. Posada se sastojala od 35 ljudi, a podmornica je mogla zaroniti do maksimalne dubine od 50 metara. Njen komandant, poručnik bojnog broda Lotar fon Arno de la Perijer takođe je ušao u istoriju kao najuspješniji tzv. podmornički as u oba svjetska rata.