U jednom od svojih prethodnih članakâ iznio sam teoriju da naziv za tivatsku gradsku rivu- u formalno-gramatičkom pogledu- vodi porijeklo od nominativa množine leksema pinija: pinije, od kojeg je, poslije izvršenih određenih glasovnih procesâ i promjenâ, nastao toponim Pine. Ova teorija uzeta sama po sebi- dakle kao čisti misaoni konstrukt- sasvim je održiva i može se akademski dokazivati i braniti. Ipak, kroz proces saznavanja nekih novih činjenicâ, zaključio sam da pomenutu teoriju o porijeklu toponima Pine ipak treba unekoliko dopuniti i revidirati, kako bismo došli došli do cjelovite spoznaje i apsolutne istine o nastanku naziva za našu gradsku rivu.
Podatke koji su me naveli da revidiram svoju prvobitnu hipotezu o formalno-gramatičkom porijeklu toponima Pine iznijela je- u svojoj knjizi “Ime- znak života”- naša ugledna bokeljska romanistica prof. Gracijela Čulić.
Evo što ona, u pomenutoj njenoj knjizi, kaže o toponimu Pine:”Mikrotoponim Pinus (Pine) notari pominju 1327. godine (…) que est in Pino sub vinea (…) (MCI, str. 158., no 440- koji je u Pinu ispod vinograda…). Toponim je romanske provenijencije od latin. Pinus, bor, pinija. Naziv je još jedan od mnogih primjera fitonimije u toponomastici. Različitost biljnog pokrivača, prisustvo mnogih biljaka, drveća, korova, bili su česta supstanca sadržaja toponimskih likova. Budući da se i izgled tla mijenjao posebno u odnosu na vegetaciju, referenti su često ostajali bez prave relacije sa imenom. Slučaj Pina to, srećom, nije”. (Gracijela Čulić, Ime- znak života, Kotor 2009., 72 str.). Kao i kad je u pitanju bilo njeno objašnjenje porijekla i smisla toponima Kalimanj, i kod objašnjenja porijekla i smisla toponima Pine prof. Čulić na dobrom je tragu. Ali- kao i kod Kalimanja- i ovdje su njenoj eksplikaciji nužne neke dopune i dodatna pojašnjenja. U naučnom smislu veoma su značajna dva podatka koja nam prezentuje prof. Čulić: a) relativno velika starost toponima Pine, koji je, kako vidimo, potvrđen već u prvoj polovini XIV stoljeća; b) ablativni lik ovog toponima formalno oličen u predložno-padežnoj konstrukciji in Pino. Ablativ Pino upućuje nas na činjenicu da nominativ te imenice glasi Pinus, -i m. Ovaj lik nominativa- tj. spoznaja da toponim Pine pripada drugoj deklinaciji imenicâ u latinskom jeziku- može (naizgled) stvoriti bitan morfološki problem pri objašnjenju fonetskog lika Pine. Jer, naziv tivatske gradske rive- na temelju toga što su na njenom današnjem prostoru postojali mediteranski borovi, i to svakako značajan broj tih borovâ- u smisaonom pogledu nesumnjivo moramo izvoditi iz nominativa množine imenice Pinus, – i m. Nominativ množine leksema pinus ne glasi, međutim pine, nego pini; u skladu s tim, očekivali bismo da i naziv naše gradske rive bude *Pini, a ne Pine. Ovaj morfološki problem, međutim, samo je naizgled težak i nerješiv. Naime, nastavak – e umjesto nastavka – i u nominativ množine vremenom ušao je u taj padež iz akuzativa množine našeg jezika, u kojem taj nastavak, dakle – e, nalazimo u akuzativu množine najproduktivnijih osnovâ i muškog, i ženskog roda: dakle, i kod – o- osnova muškog roda (npr. akuz. mn. dječake), i kod –a- osnova ženskog roda (npr. akuz. mn. žene). Da smo na pravom putu kad nastavak – e u nominativu množine toponima Pine tumačimo na predstavljeni način, potvrđuje nam i jedan jezični proces kojem svjedočimo danas: naime, u mnogim riječima stranog porijekla u savremenom jeziku nalazimo dvojaki oblik nominativa množine: špagete/špageti, skaline/skalini, cigare/cigari itd. Sličan proces svakako je bio na djelu i kod morfološkog uobličenja nominativa množine Pine.
Rezimirajući, možemo reći da se smisaona suština naše eksplikacije porijekla toponima Pine nije promijenila: tivatska gradska riva nesumnjivo dobila je naziv po mediteranskim borovima koji su postojali na potezu današnjih Pina. Ono što smo revidirali jeste formalno-gramatički aspekt porijekla toponima Pine: umjesto objašnjenja da je toponim Pine nastao od nominativa množine lekseme pinija: pinije, iznijeli smo novu tezu koja sasvim odgovara naučnoj istini: da Pine vode porijeklo od imenice pinus, -i, m., na način koji smo opisali. Ovim sjedinjenjem smisaonog i formalnog aspekta objašnjenja porijekla toponima Pine uspješno smo zaokružili naše istraživanje ovog fenomena i definitivno u potpunosti riješili pitanje porijekla naziva za našu gradsku rivu.
Ova revizija formalno-gramatičkog načina nastanka toponima Pine ima i dublji značaj od samo tumačenja nastanka jednog toponima. Ista svjedoči o stalnom napretku spoznajnog procesa, o potrebi da se- ako se za to nađe osnova- revidiraju prethodne teorije i postave nove, koje su saobraznije naučnoj istini. To je, konačno, jedini put kojim se može graditi humanije i bolje društvo.
/Prof. dr Miomir Abović/
