Piše: Anđela Kovačević
Ćao svima, nadam se da ste svi zdravi i bezbjedni. Iskoristila bih ovo neočekivano slobodno vrijeme da vam približim ono što nam je svima promijenilo svakodnevnicu.
Nalazim se u Rimu, gdje sam završila osnovne studije biologije na Univerzitetu Sapienza, a sada privodim kraju i magistarske u oblasti biotehnologije u medicini. To znači da nisam ljekar, ali virusi i epidemije su mi vrlo poznati pojmovi.
Nakon detaljnog istraživanja naučnih radova, koji su do sada objavljeni, uspjela sam da sakupim važne informacije i odgovorim na najčešće postavljena pitanja.
- Šta je COVID-19?
SARS COV-2 je sedmi poznati virus iz porodice Coronaviridae koji može zaraziti ljude. U prošlosti smo imali epidemije srodnih virusa kao sto su: MERS-COV i SARS-COV. Virus nije ćelijski organizam. Sadrži samo proteine i RNK, i da bi se razmnožavao neophodne su ćelije drugog organizma, u ovom slučaju su to ćelije našeg respiratornog trakta. U te svrhe, virusi koriste receptore na površini ćelija čija je primarna uloga fiziološka. Virus Corona koristi receptor ACE2 (Angiotensin Converting Enzyme 2) koji se prvenstveno nalazi na ćelijama epitela u plućnim alveolama (iako može biti prisutan i u drugim ćelijama) i ima ulogu u kontrolisanju krvnog pritiska. Coronavirus koristi ovaj receptor kako bi se vezao za zdravu ćeliju, nakon čega RNK virusa dospijeva do jedra, gdje se masovno replicira i formira veliki broj novih virusa koji zatim napadaju nove ćelije.
- Šta je period inkubacije?
Vremenski period koji prođe od trenutka kontaka sa patogenom do pojave prvih simptoma, naziva se period inkubacije. To znači da za to vrijeme virus postoji u organizmu, napada ćelije i razmnožava se, ali još uvijek nije ugrozio dovoljan broj ćelija da bi prouzrokovao simptome. Period inkubacije Coronavirusa je od 4 do 14 dana, i to je ujedno i najrižičniji period za prenošenje virusa drugim osobama. Kada se pojave prvi simptomi (kašalj, visoka temperatura, otežano disanje) virus je već napao ogroman broj ćelija u plućima. Kada će se simptomi pojaviti i koliko će biti ozbiljni, zavisi od imunog sistema pacijenta i eventualnih drugih bolesti i komorbiditeta, a posebno su pod rizikom osobe sa problemima respiratornog i kardiovaskularnog sistema.
- Kako se prenosi COVID-19?
Coronavirus se vrlo lako i efikasno prenosi s osobe na osobu jer se virusne čestice nalaze u mikrokapljicama koje zaražena osoba moze izbaciti kašljanjem, kijanjem ili jednostavno pričanjem u vašoj neposrednoj blizini. Virus se ne nalazi u vazduhu duži vremenski period, već pada na površine gdje može da se zadrži od par sati do nekoliko dana, u zavisnosti od vrste materijala. Zbog toga je važno primijeniti social distancing, prati ruke i dezinfikovati površine. Ukoliko ste pozitivni na coronavirus, imate neki od simptoma ili boravite sa zaraženom osobom, treba da nosite masku sa filterom FFP2 ili FFP3. Obične hirurške maske neće puno pomoći.
- Kako se radi test na Coronavirus?
Za potvrdu infekcije Coronavirusom nije dovoljno izmjeriti temperaturu i utvrditi prisutnost simptoma, već je neophodno uradititi laboratorijski test. Uzima se bris pacijenta iz kojeg se zatim izoluju nukleinske kiseline, koje je potrebno analizirati uz pomoć PCR analize (Polymerase chain reaction). To je metoda kojom se umnožava molekul DNK, tako da se od male početne količine DNK uzorka dolazi do velikog broja kopija željene sekvence, koja nam je prethodno poznata. To znači da možemo utvrditi prisutnost određene DNK ili RNK sekvence, čak i ako se ona u uzorku nalazi u tragovima. Uz pomoć prajmera, tj. kratkih sekvenci oligonukleotida koje su u ovom slučaju specifične za virusni RNK, možemo vidjeti da li je u uzorku prisutan genetski materijal virusa. Ukoliko u uzorku postoji virusni gen, na kraju reakcije imaćemo pozitivan signal. Ova vrsta testa obavlja se za 7-8 sati.
Obzirom na hitnost situacije, aktivno se radi na poboljšanju testova tako da trenutno na tržištu postoji i test koji je u stanju dati rezultat za samo sat vremena. Ovaj test se bazira na pronalaženju specifičnih antitijela u krvi, koje naš imuni sistem razvije da bi se odbranio od infekcije. Države koje već imaju na raspolaganju ovaj tip testa, sada su u mogućnosti da testiraju i osobe koje još uvijek ne pokazuju simptome, što je vrlo značajno u toku pandemije.
- Šta da ocekujemo u budućnosti?
Tačno trajanje pandemije u ovom trenutku ne možemo znati. Za sada ne postoje naučni radovi koji svjedoče o temperaturnoj rezistenciji ovog virusa, tako da su spekulacije o tome da će biti bolje kada otopli upravo to – samo spekulacije. SARS-COV koji je izazvao pandemiju 2003. godine, bio je otporan sve do 56 stepeni.
Terapija za sada podrzumijeva olakšavanje simptoma uz pomoć antipiretika (paracetamol) i slično. Ukoliko je pacijent u kritičnom stanju i ne može samostalno da diše neophodni su respiratori.
Farmaceutske i biotehnološke kompanije širom svijeta aktivno rade na pronalaženju lijeka za COVID-19, ali taj proces može trajati par godina. Takođe se sprovode klinička testiranja vec postojećih ljekova koji se primijenjuju za druga oboljenja, iako zvanični rezultati još uvijek ne postoje. Istražuje se i potencijalna vakcina, a jedna od istraživačkih grupa nalazi se upravo u Rimu, na infektivnoj klinici Lazzaro Spallanzani.
Za sada toliko, drage kolege studenti. Svi treba ozbiljno da shvatimo ovu sitaciju i da učinimo sve što je u našoj moći da se ova pandemija što prije privede kraju. U Italiji smo u kompletnom lockdown-u što znači da ne možemo izlaziti iz stanova. I vama savjetujem, gdje god se nalazili, ostanite u svojim smještajima, učite, čitajte i radite sve ono za šta nemate vremena kad su u jeku studentske obaveze. Za one koji su se vratili u Crnu Goru, nadam se da postupate odgovorno.
Veliki pozdrav iz haotičnog Rima,
Anđela Kovačević
